environment for skilled people and entrepreneurs, while opponents argue
that it will result in greater social inequality.
Economists look beyond the direct impact on a taxpayer. While a
taxpayer sacrifices utility by paying taxes, she also gams utility from the
public services funded by tax revenues. The change in her utility is called
net loss or gain. Theoretically, the optimal income tax is a system in which
the net utility loss of the rich should be equal to the net utility gain of the
poor.
70. TÍNH CÔNG BẰNG VÀ HIỆU QUẢ CỦA HỆ THỐNG
THUẾ
Một mục tiêu của đánh thuế là tạo công bằng xã hội cao hơn thông qua
tái phân bổ của cải. Tuy nhiên, để hạn chế sự biến dạng hành vi kinh tế ở
mức thấp nhất, việc đánh thuế phải hiệu quả.
Các nhà hoạch định chính sách thường nói đến hai loại công bằng: một là
“theo chiều ngang", theo đó người có cùng thu nhập phải chịu thuế như
nhau; hai là “theo chiều dọc", thu nhập không bằng nhau sẽ phải chịu thuế
khác nhau.
Thuế có thể gây tổn thất về hiệu quả. Giả sử một kỹ sư làm ngoài giờ
được 100.000 đồng một giờ; nếu đánh giá thời gian rảnh rỗi của mình là
60.000 đồng/giờ thì cô ta sẽ chọn làm thêm. Nến thuế suất biên 50% được
áp dụng vào khoản thu nhập này, cô kỹ sư chỉ còn lại 50.000 đồng cho một
giờ làm thêm nên cô ta sẽ chọn sự nghỉ ngơi. Chênh lệch độ thỏa dụng giữa
hai lựa chọn chính là 40.000 đồng mất mát về hiệu quả.
Thuế đồng nhất là cách duy nhất loại bỏ tổn thất hiệu quả. Khi một người
đã đóng khoản thuế này, dù anh ta có làm việc và kiếm thêm tiền thì thuế
suất biên thu nhập vẫn là zero.
