CÁCH TA NGHĨ - Trang 269

quan sát những gì người khác làm và khi
nó tìm cách hiểu và làm điều gì người
khác động viên chúng thử gắng làm.
Hình mẫu phác thảo đời sống tinh thần
đứa bé như vậy được định hình trong
bốn đến năm năm đầu. Những sáng tạo
và hoạch định qua năm tháng, thế kỷ,
thế hệ có thể tích tụ vào trong sự phát
triển các hoạt động và mối quan tâm của
những người lớn xung quanh đứa trẻ.
Nhưng với đứa trẻ những hoạt động của
họ là những kích thích trực tiếp; chúng
là một phần của môi trường tự nhiên
quanh nó; chúng được thực hiện bằng
ngôn ngữ cơ thể tác động tới tai mắt và
xúc giác đứa trẻ. Dĩ nhiên đứa trẻ không
thể trực tiếp chiếm lĩnh những ý nghĩa
của các vận động đó qua các giác quan;
nhưng chúng đem đến những kích thích
mà theo đó đứa trẻ phản ứng lại, để rồi
sự chú ý của nó tập trung vào các vật
liệu và vấn đề trong một trật tự cao hơn.
Giả dụ không vì quá trình này mà theo
đó những kết tinh của một thế hệ này
định hình những kích thích từ đó chỉ đạo
những hoạt động của thế hệ kế tiếp, thì
câu chuyện về nền văn minh giờ đây hẳn
đã được viết trong môi trường nước, và
mỗi thế hệ ắt sẽ phải tự mình vật lộn để,
nếu như có thể, tìm lối thoát ra khỏi tình
trạng man rợ.