CÁCH TA NGHĨ - Trang 327

lộ đến chỗ thành công hoặc thất bại, chỉ
có điều chưa chắc chắn là vào lúc nào và
bằng cách nào. Kế đến là sự quan sát
chú mục và tinh tường vào những điều
kiện và kết quả góp mặt trong các thao
tác vận hành hữu ích. Nơi nào mà nội
dung-chủ đề còn chưa đượm tính người
thì nguyên tắc chuyển động về phía hồi
kết này đều có thể đem ra áp dụng. Một
nguyên tắc thông dụng cho thấy điều gì
đang chuyển động gây thu hút sự chú ý
còn khi dừng nghỉ thì nó vuột khỏi đầu
óc. Song dường như rất hay xảy ra việc
người ta cất công tước bỏ đi chất lượng
sống động và ấn tượng trong chất liệu
quan sát ở trường học, co giảm nó về
thành một hình thức xơ cứng và vô hồn.
Tuy nhiên chỉ có thay đổi không thôi thì
chưa đủ. Những sự thăng trầm, sửa đổi,
chuyển biến gây hào hứng cho quan sát;
nhưng nếu chúng chỉ khiến quan sát
thêm phần hào hứng thôi thì vẫn chưa có
tư duy. Những sự thay đổi đó (giống như
những tình tiết trong một câu chuyện
hay ý đồ được sắp đặt khéo léo) phải
diễn ra theo một trình tự dồn tụ nhất
định; mỗi một thay đổi diễn tiến phải lập
tức nhắc ta về tình tiết liền trước và khơi
dậy hứng thú về những tình tiết kế sau
nếu những quan sát thay đổi trở nên có
kết quả theo cách hợp logic.