vàn những gợi ý đang đối chiếu lẫn
nhau, dẫn tới sự lưỡng lự và cảm giác
hồi hộp; trong khi một gợi ý sinh động
và tức thì có thể thu hút đầu óc đến mức
làm tắc nghẽn các gợi ý khác. Trường
hợp có quá ít gợi ý cho thấy một thói
quen tinh thần khô khan và cằn cỗi; khi
đi cùng với sự học rộng biết nhiều, nó
tạo ra một nhà thông thái rởm, một nhân
vật Gradgrin
. Suy nghĩ của kẻ đó hết
sức khó nghe; anh ta chỉ chăm chăm
nhồi vào đầu người khác hàng núi thông
tin bề bộn. Anh ta trái ngược với người
nào mà ta gọi là chín chắn, điềm đạm và
biết ăn nói.
Một kết luận được rút ra sau khi đã
cân nhắc một số lựa chọn. Điều ấy xét
về mặt hình thức có thể là đúng, nhưng
nó sẽ không có được sự đầy đủ và phong
phú về ý nghĩa như của một kết luận
được đúc rút sau khi đã đối chiếu một số
lượng lớn và đa dạng các gợi ý có thể
thay thế nhau. Mặt khác, các gợi ý có
thể quá nhiều hay quá khác nhau khi
đem đặt vào trong những trạng thái hứng
thú nhất của thói quen tinh thần. Quá
nhiều gợi ý nảy sinh sẽ khiến cho ai đó
lúng túng khi phải chọn lựa. Anh ta thấy
khó đạt đến một kết luận rõ ràng nào và
loay hoay, không ít thì nhiều, một cách
vô vọng trong mớ gợi ý đó. Quá nhiều
