nằm ven những con đường mòn cỏ rậm, lấp gần như hết lối đi. Nửa
chừng, bất giác tôi bị choáng trong giây lát và vấp ngã vào một ngọn
cây nhọn hoắt bên đường, tưởng đã bị thương nặng - ấy thế mà tôi
không có việc gì. Mọi người thở phào nhìn tôi qua keo nguy hiểm. Rồi
đó, chúng tôi thấy núi Lão Hổ Sơn hiện ra trước mắt - nửa ảo nửa thật
như một phần trong hiện tại - và phẩn kia đã chìm sâu vào quá khứ
mịt mờ - với hàng trăm hàng ngàn người Việt Nam yêu nước đã gửi
nắm xương tàn đó đây trên đất khách chứ có riêng gì Hồ Quý Ly
đâu... Nghĩ thế mà tôi choáng”.
Đọc tới đó, chúng tôi hỏi ông cụ thể hơn về những người yêu nước
bị quân Minh bắt mà ông đang có tài liệu tổng hợp đầy đủ trong tay.
Ông đáp, khi cuộc kháng chiến chống quân Minh thất bại vào giữa
năm 1407, thì theo Đại Việt sử ký toàn thư, tướng nhà Minh là Trương
Phụ và Mộc Thạnh đã sai đô đốc Liễu Thăng và các tướng bắt Hồ Quý
Ly, Hồ Hán Thương, Hồ Nguyên Trừng, cùng các con là Triết, Uông,
các cháu là Nhuế, Lô, Phạm, cháu nhỏ là Ngũ Lang, em là Quý Tỳ,
cháu gọi bằng bác là Nguyên Cửu, Tử Tuynh, Thúc Hoa, Bá Tuấn,
Đình Việp, Đình Hoãn, cùng các tướng nhà Hồ là Đỗ, Nguyễn Ngạn
Quang, Lê Cảnh Kỳ, Đoàn Bổng, đình bá Trần Thang Mông, trung
lang Phạm Lục Tài, mang theo ẫn tín giải tất cả về Kim Lăng, tức
Nam Kinh. Quân Minh xâm lược đã thu đất của 48 phủ và châu, 168
huyện, 3.129.500 hộ, 112 con voi, 420 con ngựa, 35.750 con trâu bò,
8.865 chiếc thuyền. Những con số đó là do người Minh thống kê, đau
xót hơn quân Minh đã mang rất nhiều sách vở ở nước ta đem về Trung
Quốc, cuốn nào không đem về được thì đốt bỏ. Không dừng ở đó, theo
tài liệu của Quỳnh Chi, sau khi bắt Hồ Quý Ly về giam ở Nam Kinh,
nhà Minh còn ra sức vơ vét nhân tài vật lực và đã đưa về Trung Quốc
hơn 16.000 người bao gồm các nhân sĩ, trí thức, những người thợ giỏi
và gia quyến của họ. Sau này, số người ấy bị phân tán đi xây thành
Bắc Kinh, một số chết tuyệt tích - trong đó có Hồ Quý Ly.
