Nguyễn Trãi - từng làm quan dưới triều Hồ - đã tiễn cha mình là
Nguyễn Phi Khanh cùng đoàn người (vua Hồ Quý Ly cùng các con và
nhiều bộ tướng) bị giặc bắt giải về đất Bắc. Đến ải Nam Quan, ông
nghe lời khuyên của cha trở về lo việc trả nợ nước, báo thù nhà. về sau
có lần đi qua cửa biển Thần Phù, Nguyễn Trãi đã chạnh lòng tưởng
nhớ đến Hồ Quý Ly - con người đã một thời oanh liệt, từng bố phòng
chống giặc nơi đây - nên làm bài thơ Quan hải có câu:
Họa phúc hữu môi phi nhất nhật
Anh hùng di hận kỷ thiên niên
Nghĩa là:
Họa phúc có manh mối không phải từ một ngày.
Người anh hừng thì để hận tới mấy nghìn năm sau.
NGUYỄN ANH (Danh nhân đất Việt)
TỪ LÃO HỔ SƠN BÙI NGÙI NHÌN LẠI
“Lặn lội sang xứ người không chỉ để tìm mộ của Hồ Quý Ly mà còn
tìm nơi chôn cất của các danh nhân Việt Nam từng sống tha phương
rồi chết bên ấy nữa...”
Đó là câu nói chân tình của nhà khảo cổ học Đỗ Đình Truật. Ông
ghi lại qua bản thảo cuốn hồi ức chưa xuất bản về hành trình tìm mộ
Hồ Quý Ly ở Trung Quốc, lúc đến vùng Lão Hổ Sơn - như sau: “Tôi
bảo cô Thu Vân (sinh viên người Việt họ Hồ, du học tại Bắc Kinh)
rằng cháu hãy lấy nắm nhang đem theo đốt lên để dễ liên lạc với
người đã khuất nơi đây. Cô Thu Vân nghe lời đốt mấy nén hương, làn
khói bốc lên nhưng không bay đi mà cứ lượn quanh tôi và cô Thu Vân.
Tôi thấy đây là điềm lạ ở xứ người... Núi Lão Hổ Sơn gần sát bờ sông
Trường Giang, cảnh vật âm u huyên ảo với những bãi tha ma vô chủ,
cách nơi đô hội chỉ 20 km, song hiện nay nó củng bị dự án quy hoạch
