toàn đất nước làm đầu. Quan quân vào sâu đánh phá thành giặc là việc
bất đắc dĩ. Xin hãy sai một biện sĩ cầm mảnh thư đến hỏi tội, để xem
tình hình hư thực của giặc, như kế sách của Hàn Tín phá nước Yên
ngày trước, không phải khó nhọc mà thành công. Cổ nhân có nói:
“Lòng giặc khó lường”. Thần xin Bệ hạ hãy xét kỹ lại”
Vua trách Đỗ Lễ nhút nhát, chê Đỗ Lễ “chính là hạng đàn bà” rồi
sai lấy áo đàn bà mặc cho Lễ và nói rằng: “Ta mình mặc giáp cứng,
tay mang gươm sắc, dãi gió dầm mưa, lội sông trèo núi, vào sâu trong
đất giặc, không ai dám đương đầu với ta”
. Trước đó, Ngự sử đại phu
Trương Đỗ cũng có ý can vua, 3 lần dâng sớ xin vua không nên đích
thân cẩm quân đánh sâu vào đất Chiêm nhưng vua cũng không nghe
nên ông treo mũ bỏ đi. Bà từ phi Nguyễn Thị Bích Châu là hậu phi
được vua yêu quý nhất, cũng dâng sớ khuyên vua nên dùng đức hóa,
không nên dùng vũ lực với Chiêm Thành nhưng vua không trả lời và
quyết định bình Chiêm.
Lọt vào vòng vây của Chế Bồng Nga, Trần Duệ Tông bỏ mạng nơi
chiến trường, một mặt nào đó nêu được lòng dũng cảm, vì nước quên
thân của nhà vua nhưng sự thất bại ấy rõ ràng đã xảy ra từ sự quá chủ
quan, khinh địch mà lẽ ra không đáng có.
đ) Các ông vua trẻ tuổi, bù nhìn: Đế Hiện, Thuận Tông và Thiếu
Đế: tháng 5 năm Đinh Tỵ (1377), thấy vua Duệ Tông hy sinh vì nước,
Thượng hoàng Nghệ Tông lập con trưởng của Duệ Tông là Hiện lên
làm vua, tức Đế Hiện (Trần Phế Đế). Năm ấy vua mới 16 tuổi. Sử cũ
nhận xét Đế Hiện rằng: “Vua u mê, nhu nhược, không làm nổi việc gì,
uy quyền ngày càng về tay kẻ dưới (chỉ Lê Quý Ly), xã tắc lung lay,
đến thân mình cũng không giữ được”
.
Tháng Chạp năm Mậu Thìn (tháng 1-1389), nghe theo lời Quý Ly,
Nghệ hoàng bắt giam và giáng Đế Hiện xuống làm Linh Đức Đại
vương. Các tướng chỉ huy các đội quân định đem binh vào phá nhà tù
cứu vua, nhưng lúc ấy vua Đế Hiện lại viết hai chữ “Giải giáp” đưa
