Trong lúc từ vua đến triều đình ngày càng tỏ ra suy thoái, bệ rạc thì
đời sống dân chúng ngày càng thêm khó khăn, thắc ngặt, đói khổ...
2.1. Thiên tai
Trong thế kỷ XIV, nhất là từ năm đời vua Dụ Tông trở về sau, lũ lụt,
vỡ đê, hạn hán liên tiếp xảy ra.
Dưới đời các vua Trần mạt, có hơn 11 lần bão lụt, mưa to gió lớn,
nước dâng cao làm vỡ đê. Cụ thể như các trận lũ lụt vào các năm Mậu
Tý (1348), Tân Mão (1351), Nhâm Thìn (1352), Ất Mùi (1355), Kỷ
Hợi (1359), Canh Tý (1360), Kỷ Dậu (1369), Mậu Ngọ (1378), Nhâm
Tuất (1382), Canh Ngọ (1390), Quý Dậu (1393)... Mỗi trận nước lớn
tràn ngập làm vỡ đê, lúa thóc bị chìm ngập, nước cuốn trôi cả nhà cửa
của dân.
Cùng với những trận lũ lụt cũng xảy ra liên tiếp những vụ hạn hán,
sâu rầy phá hoại mùa màng, tôm cá bị chết nhiều... Những trận hạn lớn
xảy ra vào các năm Quý Mùi (1343), Giáp Thân (1344), Ất Dậu
(1345), Mậu Tý (1348), Ất Mùi (1355), Mậu Tuất (1358), Nhâm Dần
(1362), Giáp Dẩn (1374), Kỷ Mùi (1379), Quý Dậu (1393)... Có
những năm vừa mưa to, nước lớn vừa có hạn hán xảy ra (vào các năm
1348,1355). Nặng nề nhất là vào năm Quý Dậu (1393): tháng 6 hạn
hán; tháng 7 gió dữ, mưa lớn; tháng 8 động đất, nước to; tháng 9 sâu
rầy phá hoại mùa màng... Những trận sâu rầy phá hoại lúa nặng nề xảy
ra vào các năm Giáp Ngọ (1354), Mậu Tuất (1358), Quý Dậu (1393)...
Những trận động đẩt, lở núi xảy ra vào các năm Ất Mùi (1355), Nhâm
Dần (1362), Quý Dậu (1393)...
2.2. Địch họa
Chiêm Thành tiến hành liên tiếp những cuộc hành quân xâm lược
nước ta một phần nhằm thực hiện ý đồ chính trị, giành giật đất đai;
một phần nhằm cướp bóc tài sản, lùa trâu, bắt người đem đi, đốt phá
nhà cửa, phá hủy hoa màu của dân Việt... Những thảm cảnh ấy nhân
dân dưới các triều vua cuối đời Trần đã phải gánh chịu.
