Để có đủ binh lính, phu tải khí giới, lương thực cung cấp phục vụ
các cuộc chiến tranh với Ai Lao và Chiêm Thành, nhà Trần đã tận lực
huy động nhân lực, tài nguyên, sản vật trong dân, có khi lúc dân đói
nhà vua vẫn có lệnh thu gom, tích trữ thóc gạo để chuẩn bị chiến tranh
với Chiêm...
2.3. Thuế má nặng
Dưới các triều đại quân chủ ban đầu ở nước ta, vì công nghiệp và
thương mại chưa phát triển nên nguồn thu thuế để tăng cường công
quỹ chủ yếu chú trọng vào hai sắc thuế đinh và thuế điền, vì lúc ấy chỉ
có người và ruộng là hai nguồn tài nguyên cơ bản của đất nước.
Kinh qua các triều Lý, Trần, đến đời Trần Phế Đế, việc thu thuế
Nhà nước vẫn căn cứ theo số ruộng sở hữu của mỗi người, đánh lũy
tiến tăng dần theo diện tích ruộng chứ không chỉ cán cứ vào mỗi đầu
người để tính thuế đồng loạt như nhau. Đến năm 1378, vì kho tàng
trống rỗng, Đỗ Tử Bình đã đề nghị vua áp dụng cách đánh thuế dung
của nhà Đường, mỗi đinh nam mỗi năm phải nộp 3 quan tiền, không
phân biệt có ruộng đất hay không.
Sử cũ của nước ta (Đại Việt sử ký toàn thư, Việt sử thông giám
cương mục, Lịch triều hiến chương loại chí, Việt sử tiêu án...) đều
nhận xét, theo đề nghị của Đỗ Tử Bình, vua Trần đã tăng thuế nặng
hơn. Mỗi đinh nam đều phải nộp thuế, trừ binh lính mới được miễn.
Việc táng thuế, nhất là gặp lúc dân chúng bị mất mùa, đói khổ, đã gây
nên nhiều mối ác cảm đối với triều đình...
2.4. Giặc giã, cướp bóc
Sử thần Phan Phu Tiên đã mô tả tình hình giặc giã lúc này qua Đại
Việt sử ký toàn thư: “Nhà Trần từ sau khi Dụ Tông hoang dâm, phóng
túng lại thêm Chiêm Thành xâm lược, quấy rối thì giặc cướp rất nhiều.
Chúng cướp của, bắt người giữa ban ngày, pháp luật không thể ngăn
cấm được (.. .)”
