nhất mà họ Hồ phải làm tiếp theo hàng loạt biện pháp cải cách đã đề ra
trước đó nhưng chưa được thực hiện đầy đủ...
III. TĂNG CƯỜNG NHÀ NƯỚC QUÂN CHỦ TRUNG
ƯƠNG TẬP QUYỀN
Chủ trương của nhà Trần triệt để bảo vệ quyền sở hữu tư nhân, đặc
biệt là quyền tư hữu đất đai vô giới hạn, khuyến khích việc khai khẩn
mở rộng và dành cho tầng lớp vương hầu, quý tộc nhà Trần quyền
quản lý rộng rãi trong các điền trang, thái ấp... đã tạo điều kiện thúc
đẩy sự tăng cường các thế lực địa phương, làm suy giảm thậm chí đe
đọa chính quyền trung ương, đe dọa sự tồn tại của Nhà nước quân chủ
trung ương tập quyền.
Sự suy yếu của chính quyền trung ương còn có nguồn gốc tự thân
triều đình vào hậu bán thế kỷ thứ XIV. Nửa sau thế kỷ thứ XIV, xã hội
Đại Việt lâm vào cuộc khủng hoảng chính trị liên miên cùng với
khủng hoảng kinh tế - xã hội toàn diện. Bản thân các vua nhu nhược,
bất xứng; quyền lực và ngai vàng của vua ít được quan tâm giữ vững...
Yêu cầu khách quan cấp thiết đặt ra cho toàn xã hội lúc bấy giờ là
phải củng cố chế độ trung ương tập quyền để xây dựng, cải cách và
quản lý đất nước; quản lý các công trình công cộng như đê điều, thủy
lợi và nhất là yêu cầu bảo vệ đất nước chống ngoại xâm từ cả hai phía
bắc, nam. Muốn canh tân đất nước, đòi hỏi phải loại bỏ thiết chế của
nhà Trần, loại bỏ tầng lớp quý tộc, tôn thất nhà Trần ra khỏi bộ máy
chính quyền nhằm thiết lập một thiết chế mới quân chủ tập trung với
sự hậu thuẫn của một tầng lớp có tư tưởng cải cách để tầng lớp này
nắm giữ những chức vụ chủ chốt trong chính quyền, đủ quyền lực tổ
chức, điều hành công cuộc cải cách.
Cơ chế chính trị lý tưởng mà Hồ Quý Ly muốn xây dựng cũng là cơ
chế truyền thống phương Đông đã trải qua các triều đại Lý - Trần.
