Nhưng điều bà muốn biết thêm, là có thể làm thế nào để rút được nhiều hơn
thế nữa không. Piot Ivanovich cố gắng nghĩ ra phương cách để làm việc đó,
nhưng nghĩ một lúc, rồi vì phép xã giao ông xoay ra xỉ vả chính phủ keo
kiệt và nói với bà rằng hình như không thể rút hơn được. Nghe vậy bà thở
dài và rõ ràng bắt đầu nghĩ cách tống khứ ông khách. Ông ta hiểu ý, giụi tắt
điếu thuốc lá, đứng dậy bắt tay bà và bước ra phòng ngoài. Trong phòng ăn
có treo chiếc đồng hồ mà Ivan Ilich rất thích vì đã mua được ở hiệu đồ cũ,
Piot Ivanovich gặp vị linh mục và vài người quen biết khác tới dự lễ cầu
hồn, trông thấy cô tiểu thư xinh đẹp quen biết, con gái của Ivan Ilich, cô ta
vận toàn đồ đen. Thân hình cô vốn rất thanh mảnh lại càng thanh mảnh
hơn. Vẻ mặt cô rầu rĩ, quả quyết và hầu như tức giận. Cô nghiêng mình
chào Piot Ivanovich, cứ như thể ông là người có lỗi gì đó. Một chàng thanh
niên giàu có mà Piot Ivanovich có quen biết, làm dự thẩm ở tòa án, nghe
nói là chồng chưa cưới của cô ta, đứng đằng sau cô, cũng với vẻ mặt bất
mãn như vậy. Ông buồn bã nghiên mình chào họ và muốn đi sang phòng
người chết, đúng lúc ấy cậu con trai, học sinh trung học, giống Ivan Ilich
như lột, nhô mình lên khỏi cầu thang. Thằng bé khiến Piot Ivanovich nhớ
lại Ivan Ilich lúc nhỏ, khi còn học ở trường tư pháp. Cặp mắt của chú bé
khó sưng húp và cũng kèm nhèm giống mắt các chú bé sớm hư hỏng tuổi
mười ba, mười bốn. Trông thấy Piot Ivanovich, chú bé khẽ gật đầu với chú
và bước vào phòng người chết. Lễ cầu hồn bắt đầu: nào thắp nến, khóc
than, hương khói, nào nước mắt, tiếng sụt sịt. Piot Ivanovich chau mày
đứng yên, nhìn bàn chân trước mặt mình. Ông không nhìn thi hài lần nào
và cho đến cuối buổi lễ không để mình rơi vào những ảnh hưởng làm yếu
lòng người, và ông là một trong những người đầu tiên đi ra khỏi phòng. Ở
phòng ngoài chả có ai. Gheraxim, người hầu bàn nhảy từ trong phòng
người quá cố ra, dùng bàn tay khỏe khoắn của mình bới tất cả đống áo
choàng lông để tìm chiếc áo choàng của Piot Ivanovich, rồi trao cho ông.
- Thế nào, anh Gheraxim? – Piot Ivanovich nói để mà nói. – Thương nhỉ?
- Đó là ý Chúa. Mọi người chúng ta rồi sẽ đi tới bước đó, - Gheraxim nói,
nhe hàm răng nông dân đều đặn trắng muốt của mình và như một người
