CÁI CHẾT CỦA IVAN ILICH - Trang 26

biết bao công sức vào việc bài trí, cho nên bất kỳ sự xộc xệch nào đều
khiến ông đau lòng. Nhưng nói chung, cuộc sống của Ivan Ilich đã diễn ra
đúng như ông mong ước: thoải mái, dễ chịu và lịch sự. Ông dậy lúc chín
giờ, uống cà-phê, đọc báo, sau đó ông mặc lễ phục vào, rồi đi đến tòa án. Ở
đó, ông rơi ngay vào ách nặng của công việc, những người đến kêu cầu,
những bản điều tra công việc văn thư, các phiên tòa xét xử công khai hoặc
những cuộc hội họp mà ông phải chủ trì. Trong tất cả những công việc này,
cần phải biết loại trừ những gì sống sượng, dính dáng đến cuộc sống, cứ
luôn luôn làm đảo lộn công việc xuôi chiều đúng đắn của công vụ: Không
được chấp nhận một quan hệ với con người, ngoài quan hệ trong công vụ,
và mọi lý do quan hệ, phải là lý do có tính chất công vụ, và bản thân các
quan hệ cũng chỉ được mang tính chất công vụ mà thôi. Chẳng hạn, có một
người đến mà mong muốn tìm hiểu một điều gì đó, Ivan Ilich làm như một
người không có chức vụ và không thể có quan hệ với người đó, nhưng nếu
như con người đó có quan hệ chẳng hạn như với một ủy viên, tức là cái
quan hệ đó có thể được diễn đạt trên giấy tờ với những tiêu chữ in sẵn, thì
Ivan Ilich dứt khoát sẽ làm mọi việc có thể làm được trong khuôn khổ của
những quan hệ đó, đồng thời vẫn giữ được một cái gì giống như quan hệ
bạn bè giữa con người với nhau, nghĩa là vẫn giữ được sự lễ độ. Một khi
quan hệ sự vụ chấm dứt, Ivan Ilich đã biết cách phân biệt rành rọt phương
diện công vụ, không xáo trộn nó với cuộc sống thật sự của mình. Do thực
tiễn làm việc lâu năm và do tài năng, ông đã đưa cách thức đó của mình đạt
tới mức độ cao, thậm chí với tư cách là một người lão luyện trong nghề, đôi
khi ông đã cho phép mình, tựa hồ để đùa chơi, xáo trộn quan hệ công vụ và
quan hệ tình người. Ông cho phép mình làm như vậy vì ông cảm thấy bao
giờ mình cũng có đủ sức mạnh để khi cần thiết lại tách riêng quan hệ công
vụ ra và vứt bỏ quan hệ tình người đi. Ivan Ilich tiến hành công việc một
cách không những nhẹ nhõm dễ chịu và lịch thiệp mà thậm chí còn điêu
luyện nữa. Vào giờ nghỉ giữa chừng, - ông hút thuốc lá, uống nước trà, trò
chuyện chút ít về chính trị, về những việc chung, chút ít về các ván bài và
nói nhiều hơn tới các việc bổ nhiệm. Ông trở về nhà, mệt mỏi, nhưng với
cảm giác của một tay đàn điêu luyện đã làm nổi bật cây vĩ cầm hạng nhất