ông và thậm chí không ai muốn hiểu tình trạng của ông. Chỉ có mình
Gheraxim hiểu tình trạng đó và thương ông. Bởi lẽ đó, Ivan Ilich chỉ cảm
thấy khoan khoái khi có Gheraxim. Ông cảm thấy khoan khoái khi có
Gheraxim thỉnh thoảng thức thâu đêm, đỡ chân cho ông, không chịu đi ngủ
và nói: “Ngài đừng phiền lòng, Ivan Ilich ạ, tôi sẽ ngủ sau”, hoặc khi anh ta
bỗng nhiên xưng hô thân mật với ông: “Giá như ông không ốm thì con làm
sao mà được hầu hạ ông?” Chỉ có một mình Gheraxim không lừa dối, căn
cứ vào tất cả cung cách của anh, có thể thấy chỉ có một mình anh hiểu rõ sự
tình và thấy không cần giấu giếm điều đó, anh chỉ thương hại một cách chất
phác ông chủ yếu ớt hốc hác của mình. Thậm chí có lần anh nói thẳng, khi
Ivan Ilich cho anh đi:
- Tất cả chúng ta rồi sẽ chết. tại sao không chịu khó làm lụng? – Nói như
vậy anh muốn giải bày quan niệm của anh là anh không thấy việc làm này
nặng nề chính vì anh làm việc đó cho người đang hấp hối, và anh hy vọng
rằng rồi cũng sẽ có người chịu khó giúp anh khi anh lâm vào cảnh đó.
Ngoài sự dối trá này hoặc là do kết quả của nó, điều khiến Ivan Ilich bị giày
vò hơn cả là chẳng có ai thương xót ông như ý ông mong muốn. Sau những
đau đớn kéo dài, nhiều lúc điều Ivan Ilich mong ước nhiều hơn cả là muốn
được có người thương xót mình như thương một đứa trẻ đau ốm, dẫu rằng
thú nhận như vậy ông cảm thấy xấu hổ. Ông muốn người ta vuốt ve ông,
hôn hít, khóc lóc vì ông, như người ta vẫn vuốt ve an ủi trẻ con vậy. Ông
biết rằng ông là một nhân vật quan trọng, đầu ông đã bạc nên không thể
làm như thế được, nhưng dầu sao ông vẫn mong muốn điều đó. Trong quan
hệ của ông với Gheraxim có một cái gì đó gần gũi như thế, bởi vậy, ông
thấy được an ủi khi tiếp xúc với anh. Ivan Ilich muốn khóc, muốn người ta
vuốt ve ông và khóc vì ông. Ấy thế nhưng khi viên ủy viên tư pháp Sebech
tới, thì đáng lẽ khóc lóc và làm nũng, Ivan Ilich lại nghiêm nét mặt ra vẻ
trầm ngâm và theo thói quen, ông phát biểu ý kiến của mình về ý nghĩa của
quyết định kháng án và khằng khăng giữ nguyên ý kiến đó. Sự dối trá ở
quanh ông và ở ngay trong chính bản thân ông đã đầu độc những ngày cuối
đời của Ivan Ilich nhiều hơn cả.
