Bizien kiên nhẫn giải thích: “Nghe đây, thế thì tất cả những kho
báu nghệ thuật Polynesie làm gì ở các viện bảo tàng Mỹ và Âu Châu?
Phải trao đổi văn hóa chứ. Chúng ta đã lấy văn hóa Polynesie ra khỏi
dân chúng xứ này, nay thì ta đem Van Gogh cho họ để đổi lại.”
“Thế còn tại sao Gauguin lại phải do một người Mỹ đảm nhiệm?”
“Trước hết, ông Cohn đây không còn là Cohn hay là người Mỹ gì
hết. Tôi cũng chẳng hề biết ông ta là ai hay làm gì, và tôi cũng chẳng
cần biết. Vả lại, đa số du khách đến đây là người Mỹ. Họ sẽ hài lòng.
Nước Pháp đã cưu mang gánh nặng văn hóa khá lâu rồi.”
“Nào, thế là cái chuyện nhỏ này ta đã giải quyết xong rồi đấy, tôi
còn có một số việc phải làm. Tôi phải thực hiện “Vườn Địa Đàng” tại
Tahiti này. Đó chính là điều mà người ta tìm kiếm nơi xứ này. Không
phải là một loại công việc giải trí đâu: cái đó hãy để cho Disneyland
của Hawaii. Không, đây là một dạng mà vị bộ trưởng văn hóa của
chúng ta, André Malraux, gọi là Viện Bảo tàng. Tưởng tượng, Musée
Imaginaire, nhưng được dựng thành đời sống thực. Du khách sẽ thực
hiện cuộc hành trình bằng xe buýt; khởi đầu từ Adam và Eve và tội lỗi
nguyên thủy, ngang qua nơi Victor Hugo lưu đày ở Guernsey. Tôi định
ném cả Napoléon vào đây nữa, không biết chừng. Cái đó còn tùy
thuộc André Malraux tài trợ cho tôi bao nhiêu tiền. Một cái gì đó thực
sự Pháp, nhưng theo nghĩa rất Gaullist kia, từ La Joconde của De
Vinci đến kho tàng nghệ thuật Ai Cập ở Louvre, việc chiếm đóng
Byzantium của Thập Tự Quân, Jesus, Mark Twain, Goethe, cả
Picasso, Chagall, Pasteur, Kinh Thánh, lâu đài ở Loire, Moise và các
phiến đá, nghĩa là mọi thứ góp phần tạo nên sự vĩ đại của văn hóa
Pháp “một nước Pháp lớn hơn biên giới quốc gia”, nói cách khác, cái
sứ mạng thế giới, Mission Universelle của chúng ta. Tất cả đều ở trong
bối cảnh thiên nhiên. Có thể tôi còn xin được Malraux cho phép tôi
chở ngược về đây kho tàng nghệ thuật Polynésie tại Viện Bảo tàng ở
Pháp, ít nhất là mượn trong một thời gian. Cũng có thể có những mẫu
giáo đường Chartres và điện Versailles thu nhỏ. Du khách cũng không
