“Với lại tôi cần nhắc cho anh biết rằng những bức vẽ khiêu dâm
Gauguin phác họa trên giường bệnh, vốn làm các ngài giáo sĩ khiếp
hãi đó, hiện giờ đang chưng ở Louvre đấy. Năm 1952 người ta đã trả
hàng triệu để mua mấy bức đó đấy. Một trong những bức thư cuối
cùng của Gauguin trước khi chết chỉ có viết: “Tôi ngã quị xuống đất,
bại trận...”, thế mà năm 1959 bức thư đó bán được sáu trăm ngàn franc
ở Paris đấy. Anh muốn nhốt tù tôi thì cứ nhốt, nhưng hậu thế sẽ đời
đời nguyền rủa anh đấy...”
Ryckmans lặng thinh. Hắn đã học được đôi điều với lịch sử.
Picasso, người vẽ các bức tranh ghê khiếp ấy, được xem là thiên tài
nghệ thuật lớn lao nhất của thời đại chúng ta. De Gaulle thì trước đây
bị kết án tử hình vì tội đào ngũ, giờ thì ông ấy là cả một tượng đài.
Nehru trải qua 15 năm trong tù, để rồi sau đó trở thành một huyền
thoại. Lumumba, bị buộc tội ăn trộm, trở thành một nhà tiên tri, một vị
thánh. Còn Jesus, kẻ thù của thiết chế, đã trở thành cột trụ chống đỡ
cho một thiết chế khác. Gauguin, người đã gieo rắc bệnh giang mai
cho hàng trăm cô gái bản xứ, giờ đây tên được đặt cho trường trung
học, viện bảo tàng, đại lộ mang tên Gauguin. Còn các thầy chú sen
đầm Charpillet và Claverie thì trở thành những con quái vật trước mắt
hậu thế. Thế giới trở mình quá mau khiến cho mọi thứ đều chổng đít
lên trời và các anh cớm tinh nhanh nhất khi chạm mặt với lịch sử cũng
không thể nào biết được kẻ mà mình đang nện nhừ tử là một thằng đầu
trộm đuôi cướp hay là một ông thánh tương lai nữa. Mồ hôi lạnh chảy
đầy trán Ryckmans, y nhổm dậy khỏi ghế, đi vòng quanh bàn, đưa bàn
tay thân thiện vỗ vỗ lên vai Cohn.
“Thôi được, tôi sẽ thu xếp để lão Chong mập rút đơn kiện. Chừng
nào tôi còn ở đây, mọi nghệ sĩ ở Tahiti này, đặc biệt là ông, ông Cohn,
có thể tin vào sự ủng hộ của tôi. Tuy rằng tôi không hiểu lắm các tác
phẩm của ông... nói về nghệ thuật thì “gu” của tôi hơi bảo thủ:
Gauguin, Van Gogh... ừ, đại để là cổ điển một tí, thì tôi mới thích...”
