sắp sửa bùng nổ trong đầu người ta, và nó vội vàng nói ra quá sớm
trước khi đến đoạn kết. Hình ảnh đó rơi xuống đầu ông già Jolyon;
già sẽ chết vì sốc; lão thư kí già phát biểu đôi ba câu tang điếu chia
buồn trên xác ông; tất cả thiên nga sống trên sông Thames đồng
thanh cất tiếng hát vang. Nhưng trước khi chuyện đó xảy ra, người
ta đã vội vàng chạy nấp sau bụi hoa phúc bồn tử mất rồi, bởi cái cảm
xúc thật sâu, thật tinh tế, thật biểu trưng đối với đàn ông chỉ khiến
đàn bà băn khoăn nghĩ ngợi. Đó là những sĩ quan của Kipling, Lưng
họ đưa ra; những tay thợ Cấy gieo Hạt Giống; những người Đàn
Ông âm thầm Làm Lụng; và lá Cờ - người ta chắc đến đỏ mặt xấu hố
với tất cả những chữ viết hoa này thôi, như thể bị bắt gặp quả tang
nhìn trộm đám đàn ông chè chén say sưa, dâm ô đồi bại. Sự thật là
cả Galsworthy lẫn Kipling đều không có tí nào chất đàn bà trong trí
óc. Do đó, tất cả những đặc tính của họ đối với đàn bà, nếu người ta
có thể tổng quát hóa, đều có vẻ thô sơ và non yếu. Nó thiếu hẳn khả
lực gợi mở. Và khi cuốn sách thiếu khả lực gợi mở thì cho dù nó
đánh vào bề mặt trí óc mạnh bạo đến đâu chăng nữa, cũng sẽ chẳng
bao giờ có khả năng thâm nhập vào bề sâu.
Và trong tâm trạng đứng ngồi không yên, lấy sách ra rồi lại cất
vào mà chẳng buồn ghé mắt đọc, tôi bắt đầu hình dung ra thời đại
trong đó phái nam độc chiếm và thao túng toàn diện, như văn
chương các vị giáo sư (thí dụ Sir Walter Raleigh) báo trước, và nó
quả đã trở thành hiện thực dưới sự lãnh đạo của các nhà cai trị Ý.
Người ta không thể không rung động bởi bầu khí cuốn trong đó đàn
ông giữ thế chủ động toàn diện ở Roma; và bất kì ích lợi nào do tình
trạng này đem đến cho nhà nước, người ta vẫn có thể đặt ra nghi
vấn về tác động của nó đến nghệ thuật thi ca. Dẫu là gì chăng nữa,
theo tin tức đăng trên báo chí, có sự quan ngại về tương lai văn học
Ý. Các nhà hàn lâm đã họp nhau lại với chủ đề “tìm ra đường lối
phát triển tiểu thuyết Ý”. “Các nhân sĩ tiếng tăm, hoặc sinh trưởng
từ các gia đình quyền thế, hoặc trong giới tài chính, công kĩ nghệ,
hoặc trong các tập đoàn Phátxít”, hôm kia đã quy tụ lại trong buổi
