cháy trên đỉnh Hampstead hoang sơ. Chẳng bao lâu, cơn giận của tôi
được giải đáp và lắng dịu; nhưng sự tò mò thì vẫn còn nguyên. Phải
giải thích như thế nào về sự giận dữ của các ông giáo sư? Tại sao họ
giận dữ? Bởi phân tích ấn tượng để lại sau khi đọc những cuốn sách
này, bao giờ cũng có những điểm nóng. Cái nóng có nhiều dạng; nó
có thể hiện lên ở dạng trào phúng hay tình cảm, tò mò hay bài xích.
Một thành tố khác luôn hiện hữu nhưng không dễ dàng nhận dạng
nó. Sự giận dữ, tôi gọi nó thế. Nhưng sự giận dữ chính nó lẩn trốn
xuống lòng đất và pha trộn với các cảm xúc khác. Dựa trên những
tác động kì quặc do nó gây nên, người ta có thể nhận ra nó là sự giận
dữ trá hình và phức tạp chứ không phải sự giận dữ giản đơn, rõ rệt.
Bất kì lí do nào, tất cả những cuốn sách này, tôi ngẫm nghĩ trong
lúc quan sát chồng sách cao nghêu trên bàn, đều vô giá trị cho mục
đích của tôi. Có thể nói, trên bình diện khoa học, chúng vô giá trị,
mặc dù trên bình diện con người, chúng chứa đựng không thiếu
những kiến thức đời sống, có cuốn thú vị, có cuốn chán ngấy, và
những chi tiết hết sức kì dị về tập quán của dân đảo Fiji. Chúng
được viết ra dưới luồng ánh sáng đỏ rực của cảm xúc chứ không
phải ánh sáng trắng của chân lí. Bởi thế, cần trả chúng lại bàn giấy
trung tâm và mỗi cuốn sách trở về đúng vị trí của nó trong cái tổ ong
vĩ đại. Tất cả những gì tôi thu nhặt được sau suốt buổi sáng làm việc
là sự kiện về giận dữ. Các vị giáo sư - tôi gộp chung họ lại như thế -
ai nấy đều giận dữ. Nhưng tại sao, tôi tự hỏi trong lúc đem sách đi
trả, tại sao, tôi lặp lại, trong lúc đứng dưới hàng cột tròn bên cạnh
những con bồ câu và thuyền chèo thời tiền sử, tại sao họ giận dữ?
Và, câu hỏi này theo tôi cuốc bộ ra ngoài đi tìm chỗ ăn trưa. Đâu là
bản chất thật của cái điều tôi gọi tên là sự giận dữ? Tôi hỏi. Và đây là
câu đố nhức đầu đeo đẳng tôi suốt thời gian ăn trưa tại tiệm ăn nhỏ
gần viện bảo tàng. Có người bỏ lại trên ghế tờ báo, và trong lúc chờ
người hầu bàn đem bữa ăn ra, tôi đưa mắt hờ hững liếc qua những
hàng tít trên mặt báo. Hàng tít lớn chạy ngang mặt báo. Có kẻ nào đó
thắng lớn ở Nam Phi. Hàng tít nhỏ hơn loan báo Sir Austen
