người ta còn in thư từ của họ sau khi họ qua đời. Do đó, dù chúng ta
không biết Shakespeare nghĩ gì khi ông viết vở kịch Lear, chúng ta
lại biết rất rõ Carlyle
nghĩ gì khi viết Cách mạng Pháp; Flaubert
nghĩ gì khi viết Bà Bovary; Keats
nghĩ gì khi ông viết những dòng
thơ về cái chết đang đến và sự thản nhiên của thế gian.
Và thu góp từ tủ sách văn chương tự truyện hiện đại khổng lồ
này để viết một tác phẩm của thiên tài là việc cực kì khó khăn, gần
như không làm nổi. Chẳng có gì bảo đảm đấy là tất cả những gì có
trong đầu óc nhà văn. Thông thường, nó trái nghịch với những yếu
tố vật chất. Chó sẽ sủa; con người không bất tử; phải làm ra tiền;
bệnh tật sẽ tới. Thêm nữa, tất cả những khó khăn này còn bị nhân
lên bởi sự thản nhiên thường tình của thế gian. Nó không yêu cầu
người ta làm thơ, viết tiểu thuyết hay viết sử; nó không cần những
điều đó. Nó không cần biết Flaubert có tìm ra từ ngữ đắc địa hay
không hoặc Carlyle có cẩn trọng trong việc kiểm chứng dữ kiện này
dữ kiện nọ. Nghiễm nhiên, nó sẽ không trả tiền cho cái nó không
muốn. Và vì thế, những nhà văn như Keats, Flaubert, Carlyle đã vấp
phải, nhất là ở thời tuổi trẻ, tất cả những triệu chứng của sự lệch
hướng và nản lòng. Nó là lời nguyền, là tiếng kêu của nỗi thống khổ,
vọng lên từ những cuốn sách tự thú. “Những nhà thơ vĩ đại chết cái
chết cực kì đau đớn” - đó là hệ lụy phát sinh từ bài ca của họ. Nếu có
cái gì từ đó đi ra thì nó phải là phép màu và có lẽ không cuốn sách
nào ra đời mà toàn vẹn và không què quặt như khi được thai nghén.
Nhưng đối với người phụ nữ, tôi nghĩ trong lúc nhìn lên kệ sách
trống trơn, những khó khăn này còn ghê gớm hơn gấp bội. Đầu tiên
là, trước thế kỷ XIX, con gái trong nhà có riêng cho mình căn phòng,
một căn phòng bình thường chứ chưa nói đến căn phòng bốn bề yên
ả hay có hệ thống cách âm, là điều không thể xảy ra, ngoại trừ
trường hợp cha mẹ cô là người giàu có tột bậc hoặc thuộc giai cấp
quý tộc. Tiền túi của cô, vốn tuỳ thuộc vào lòng tốt của cha cô, chỉ
đủ cho cô may quần áo, chẳng bao giờ cô được hưởng những thú
vui hoặc tiện nghi tầm thường như cuộc dạo chơi, chuyến du lịch
