CĂN PHÒNG RIÊNG - Trang 72

là tiểu thuyết gia tự bản chất. Emily Brontë lẽ ra phải viết kịch thơ;
sự trào dâng của bầu trời trí tuệ bao la ở George Eliot lẽ ra chính nó
phải tỏa rộng khi động lực sáng tạo du hành trên những biến cố lịch
sử hay khắc họa tiểu sử. Tuy vậy, họ đều viết tiểu thuyết; thậm chí
người ta có thể đi xa hơn, tôi bảo thế trong lúc cầm xuống cuốn Kiêu
hãnh và định kiến từ kệ sách, và kết luận họ viết được những cuốn
tiểu thuyết hay. Không kiêu hãnh cũng không gieo nỗi đau cho kẻ
khác phái, người ta có thể bảo Kiêu hãnh và định kiến là cuốn sách
hay. Dù sao, nếu bị bắt gặp quả tang đang viết Kiêu hãnh và định kiến
thì người ta chẳng nên xấu hổ làm gì. Nhưng Jane Austen đã vui
sướng vì tiếng kêu cọt kẹt của cái bản lề cửa ra vào và bà kịp giấu
bản thảo đang viết dở trước khi có kẻ lạ bước vào phòng. Đối với
Jane Austen, có cái gì đó đáng ngờ khi bà viết Kiêu hãnh và định kiến.
Và tôi tự hỏi, già sử Jane Austen không phải giấu giếm bản thảo mỗi
khi có khách khứa đến nhà thì Kiêu hãnh và định kiến có là cuốn tiểu
thuyết hay hơn không? Tôi lật một vài trang sách ra đọc nhưng tuyệt
nhiên không thấy dấu hiệu nhỏ nào chứng tỏ hoàn cảnh sinh sống
của bà phương hại đến tác phẩm. Có lẽ đó là phép màu lớn nhất.
Người đàn bà này sống vào khoảng năm 1800, nhưng trong văn
chương của bà không hề thấy sự thù ghét, không cay đắng, không sợ
hãi, không chống đối, không rao giảng. Đó là cách mà Shakespear
viết, tôi nghĩ trong lúc nhìn lên bộ Anthony và Cleopatra; và khi người
ta so sánh Shakespeare với Jane Austen, có thể người ta muốn nói trí
tuệ cả hai người đều có khả năng hóa giải mọi chướng ngại; và bởi lí
do đó, chúng ta không hiểu Jane Austen, không hiểu Shakespeare;
nhưng cũng bởi chính lí do đó, Jane Austen nhập thân vào từng con
chữ bà viết ra, và Shakespeare cũng thế. Nếu Jane Austen phải chịu
đựng nỗi khổ do hoàn cảnh đưa đến, thì chẳng qua, đó chỉ là sự hạn
hẹp của kiếp sống trói chặt bà mà thôi. Đàn bà thời đó chẳng thể đi
đâu một mình. Bà không bao giờ đi du lịch; bà không bao giờ bắt xe
buýt ngao du xuyên London hoặc một mình ngồi ăn trưa trong quán.
Nhưng có lẽ do bản chất con người bà chẳng bao giờ đòi hỏi điều
mình không có. Thiên tư và cảnh ngộ của bà hoàn toàn phù hợp