những người đàn bà mà trải nghiệm đời sống không quá buổi viếng
thăm nhà một giáo sĩ khả kính. trong gian phòng sinh hoạt chung
của gia đình; và họ là những kẻ nghèo nàn đến độ không đủ tiền
mỗi lần mua quá vài xấp giấy, những xấp giấy trên đó họ viết “Đồi
gió hú” hoặc “Jane Eyre”. Một người trong họ, quả đúng như thế,
George Eliot, vượt thoát nhiều nghịch cảnh, nhưng lại phải sống gần
như cách li trong ngôi biệt thự ở St. John’s Wood. Tại đó, bà sống
dưới cái bóng của thế gian quay lưng với mình. Bà viết, “Tôi ước gì
người ta hiểu tôi sẽ chẳng bao giờ mời mọc ai đến thăm tôi, những
người không muốn được mời”; bởi không phải bà đang sống trong
tội lỗi với người đàn ông có vợ đấy ư? Và phải chăng, bà cũng không
nhìn thấy tai hại gây nên cho bà Smith nào đó? Người ta bắt buộc
phải tuân thủ quy ước xã hội, và chấp nhận bị “cách li khỏi cái gọi là
thế gian”. Cũng thời điểm đó, phía bên kia châu Âu, có người trai trẻ
sống tự do với người đàn bà gypsy hoặc bà mệnh phụ nào đó; ông
cầm súng ra chiến trường, sống cuộc đời tung hoành, nếm trải
không biết bao nhiêu mùi đời mà sau này ông dùng để viết sách. Giả
như Tolstoi
sống cuộc đời đơn độc trong tu viện với người đàn bà
có chồng và bị “cách li khỏi cái gọi là thế gian”, thì cho dù bài học
đạo đức cảm động đến đâu chăng nữa, ông cũng chẳng thể nào cho
ra đời nổi tác phẩm Chiến tranh và hòa hình, tôi nghĩ thế.
Nhưng có lẽ người ta có thể đi sâu hơn tí nữa vào câu hỏi thế nào
là viết tiểu thuyết và ảnh hưởng của phái tính với tiểu thuyết gia.
Nếu người ta nhắm mắt và nghĩ tiểu thuyết là cái gì nguyên thể thì
có vẻ nó là sự sáng tạo vay mượn đời sống phản chiếu trong gương,
dĩ nhiên là đơn giản hơn nhiều và bóp méo sự thật. Dù sao chăng
nữa, nó là một cấu trúc và cấu trúc này để lại hình thể trong cái nhìn
của trí tưởng, lúc hình vuông, lúc hình cái chùa, lúc tua tủa cánh và
đường mái vòm, lúc gọn ghẽ, tròn trịa như tòa giáo đường thánh
Sofia ở Constantinople. Hình thể này, tôi nghĩ trong lúc nhớ đến một
vài cuốn tiểu thuyết nổi tiếng, bắt nguồn từ loại cảm xúc nào đó nó
thấy phù hợp. Nhưng chính cảm xúc đó lập tức hòa lẫn với những
