- Thế các khanh biết vì sao Thanh triều mỗi ngày một suy yếu không?
- Theo thiển ý của thần, – bước ra là một người trong nhóm ba trăm. –
Thanh triều sẽ suy yếu chính là do chính sách bế quan tỏa cảng của họ. Các
nước phương Tây đến cuối cùng cũng chỉ muốn giao thương buôn bán mà
thôi. Thanh triều đóng cửa, thương nhân của họ không thể vào buôn bán.
Vả lại, Thanh triều còn tự cao, cho mình là Thiên tử, không ai bằng. Thế
nên không chịu tiếp thu cái mới, đất nước càng ngày càng lạc hậu - Theo
các khanh, Đại Việt, hay nói đúng hơn là triều Tây Sơn chúng ta bây giờ so
với các nước khác như thế nào?
- Theo thần thấy, – Ngô Thì Nhiệm thưa. – Bệ hạ nên phân định rõ là so
với các nước Phương Đông hay Phương Tây.
- Có gì khác sao? – Toản hỏi.
- Khải bẩm, khác rất xa. Nếu nói là so với phương Đông, thần tự tin
chúng ta tuyệt không thua một nước nào. Nhà Thanh rơi vào suy yếu là
điều tất yếu. Thế nên, nếu nói lúc này ta đã vượt qua nhà Thanh cũng
không ngoa. Còn nói về phương Tây, phải nói thật rằng chúng thần không
dám võ đoán. Họ quá bí ẩn so với chúng ta.
- Khải bẩm, – bước ra là một người trong nhóm ba trăm. – Thần thấy,
nếu so với các nước phương Tây, chúng ta thua kém nhiều lắm.
Lời vừa dứt, không ít quan viên xôn xao phản bác. Cũng có người đồng
tình, nhưng con số thì khỏi phải nói, rất ít. Phần đông các quan chọn yên
lặng, nhất là các vị trong Bộ Chính trị. Bởi lẽ họ hiểu, khi đặt ra vấn đề như
thế, nhà Vua đã có chủ đích. Và họ cũng tin, những chủ đích đó là đúng và
mới mẻ.
- Ăn nói bậy bạ, – một vị đại học sĩ tiến lên. – Nhìn thử mà xem, nếu
như chúng ta thua kém nhiều thì sao người Anh Cát Lợi lại lập bang giao
với chúng ta. Rõ ràng chúng ta không thể thua kém họ được.
