Ải Chi Lăng. Đây chính là địa danh biết bao triều đại Trung Quốc phải
khiếp sợ. Nhớ ngày trước, Mã Viện đem quân sang xâm chiếm nước Nam
phải dựng bia và tạc rùa đá. Danh tướng nhà Minh Liễu Thăng cũng phải
bỏ mình nơi đây.
Ải Chi Lăng cấu thành từ một thung lũng hẹp ép giữa hai dãy núi, phía
Đông là dãy núi đất Bảo Đài – Thái Họa và phía Tây là núi đá Kai Kinh
dựng đứng. Con sông Thương ngoằn ngoèo chảy dọc theo thung lũng, bên
con đường đường cái quan lên biên giới, xuôi về kinh đô.
Những ngọn núi thấp rải rác dọc thung lũng và trấn ven đường cái quan
như núi Hàm Quỷ, núi Phượng Hoàng, núi Kỳ Lân, núi Mã Yên. Đóng
khóa hai đầu của thung lũng, nơi hai vòng cung núi đất phía Đông và núi đá
phía Tây khép lại, là lũy Ải Quỷ phía Bắc và núi Ngõ Thề phía Nam,
khoanh kín trong lòng một ải quan dài năm kí lô mét, rộng khoảng ba kí lô
mét.
Tại Ải Chi Lăng còn có Thành Chi Lăng. Ở gần cửa Nam của thành còn
phiến đá khắc 5 chữ Hoàng tráng nhị thập đội.
Phía nam Ải Chi Lăng có hai khối đá lớn, một khối có hình dáng giống
như thanh kiếm khổng lồ gọi là Lê Tổ Kiếm và một tượng đá có hình dáng
như một người quỳ gối và bị cụt đầu gọi là Liễu Thăng Thạch (tức đá Liễu
Thăng, ám chỉ tướng Liễu Thăng bị Lê Sát chém cụt đầu tại ải).
Xã Chi Lăng có Ải Chi Lăng và Quỷ Môn Quan. Quỷ Môn Quan nằm ở
phía Nam huyện Bắc Lưu, châu Uất Lâm tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc,
cách huyện lỵ Bắc Lưu khoảng ba mươi dặm. Tại cửa quan này có hai khối
núi đối nhau và ở giữa có độ rộng ba mươi bước, tục gọi Quỷ Môn Quan.
Mã Viện đánh Việt Nam qua đấy dựng bia và tạc rùa đá. Đời nhà Tấn (265-
420) binh lính Trung Hoa qua đó bị giết nhiều nên có câu:
Quỷ Môn Quan, Quỷ Môn Quan!
