đồ thế giới, gắn đinh ghim đỏ lên những nơi có người Do Thái
sinh sống năm 1170 thì tấm bản đồ đó sẽ rực một màu đỏ từ Anh,
bán đảo Iberia cho tới Ấn Độ.
Trong khoảng thời gian từ thế kỷ 8 đến thế kỷ 15, trung tâm sinh hoạt của người Do
Thái dịch chuyển đến Tây Ban Nha và thực sự nở hoa ở đây.
Đây là khoảng thời gian được gọi là “Thời kỳ hoàng kim” của lịch
sử Do Thái trong đời sống lưu vong. Việc làm ăn buôn bán của người
Do Thái được phát triển mở mang, tất cả đều có mức sống cao,
giáo dục cho tầng lớp trẻ rất được quan tâm và để lại một di sản trí
tuệ bền vững và xuyên suốt qua nhiều thế kỷ sau này cho Do
Thái giáo. Về sau, với sự sa sút của những khu vực này do cuộc chinh
phạt Trung Đông của người Mông Cổ từ những năm 1220 tới những
năm 1250, người Do Thái chuyển hướng mở rộng di cư sang Bắc Phi
và các nước khác của châu Âu. Việc này kéo dài cho đến tận thế kỷ
13-15.
Do ảnh hưởng của chính sách bài Do Thái tại châu Âu cùng các
cuộc Thập tự chinh (1099-1291), rồi bị trục xuất khỏi Tây Ban Nha
vào năm 1492… người Do Thái lại tiếp tục hành trình lưu vong của
mình sang các vùng đất thuộc Đế chế Ottoman và các quốc gia
thuộc Đông Âu.
Từ thế kỷ 15, trung tâm sinh hoạt của người Do Thái dịch chuyển đến một điểm hẹn
mới –Ba Lan.
Các cộng đồng Do Thái ở Địa Trung Hải
Bên ngoài Trung Đông và Ai Cập, các cộng đồng Do Thái đã
đóng vai trò quan trọng trong sinh hoạt của vùng lưu vực Địa Trung
