ở lại đấy vì bổn phận hay sao. – Mày bảo là ông ta không biết nói! Không
cần gì phải biết nói; ông ta vẫn có thể đứng lên vào hồi tháng sáu, với bộ
tóc dài, với cái đầu đáng kính trọng của ông ta, và quát vào mặt Lamenne
“Nguyền rủa, nguyền rủa bọn bắn giết nhân dân!”. Ít ra ông ta cũng có thể
ra chiến lũy như ông Tổng giám mục. Ông ta vẫn có thể buộc bọn tư sản ở
Nghị viện phái một tên cảnh sát đến lôi ông ta khỏi diễn đàn và móc kéo
cái tuổi sáu mươi của ông ta nát bươm vì chiến đấu. Và khi người ta lôi ông
ta đi, ông ta vẫn có thể bằng cái giọng già nua của mình thét lên: đình
chiến, đình chiến!)
Bêrăngiê hầu như đã đào một vực sâu giữa chúng tôi! Mặc! Nếu tôi
không nói như thế, tôi sẽ không tin rằng mình trung thực.
Có lẽ tôi sẽ không thể trở lại đó nữa; tôi sẽ mất cái nơi bạn bè và hạnh
phúc ấy; nhưng tôi không thể che giấu nỗi ngạc nhiên, niềm đau đớn, cơn
giận của tôi khi thấy con người đó được những thanh niên cách mạng mười
bảy tuổi trọng vọng.
Quả thật là đáng nực cười!
Với cái dáng đi kiểu Linh mục thôn quê, làm vẻ hiền hậu và yêu nước,
ông ta đi công cán tại nhà thường dân, ở các gác xép, các túp lều, để xoa
dịu những mối căm giận, ngăn không cho nó lên men và nổ thành phát
súng!
Và ông ta giễu chúng tôi!
Trong một căn gác xép người ta vui thú biết bao khi hai mươi tuổi!
Người ta vui thú ở đó như một kẻ vượt ngục, ở một xó tường, được
một phút để nghỉ ngơi, để đo khoảng trời đất và băng bó vết thương. Người
ta vui thú ở đó như tôi ở nhà Alêcdăngđrin – khi người ta là tình nhân của
cô gái ở tầng dưới, và người ta luôn luôn ở tầng trên, ở đấy buồn quá, nóng
quá hoặc lạnh quá, chỉ để mà sống theo kiểu mùa Đông thì rúc vào chăn, và
mùa Hè thì nằm dài trên giường: ở đó không thể làm việc được vì có mùi
kinh khủng, vì không có sách, vì có rệp! – Cái nhà ông tán dóc!
