Người bố đã làm gì? Ông ta bảo rằng con ông ắt phải mất trí mới làm
như thế, và ông cho người bắt con ông giam vào nhà thương điên
.
Sau hai tháng người ta thả anh ta ra, nhưng cô em gái nghe người anh
bị điên đã xúc động đến sinh ốm nặng, và theo người ta nói, đang sắp chết.
Sự sợ hãi làm mọi người phải cúi đầu, sợ hãi đám công chức mới và
bọn theo Bônapactơ reo khủng bố! Chúng đưa lưỡi hái trong các trường
học và ném ra vỉa hè bất cứ ai có màu sắc Cộng hòa.
Tuy nhiên tới phút cuối cùng thầy tôi đã do dự… nhưng tay tôi đã
khỏi, bệnh tê thấp đã bay từ lâu, thế mà thầy tôi vẫn chưa trả cho tôi món
nợ ở Pari.
Tôi nhắc lại chuyện đó. Tôi không thể sống với ý nghĩ ấy, tôi thấy như
tôi không còn danh dự gì nữa.
Cuối cùng thầy tôi đánh tiếng cho tôi là thầy tôi sắp trả; nhưng kèm
theo tin đó thầy tôi có những nhận xét chua chát, hộc máu, khiến cha con
tôi trở thành kẻ thù, và cuộc sống sẽ trôi qua ấm ức và kinh khủng trong gia
đình Vanhtrax. Tình rạng đó giống như trước ngày tôi đi Pari lần đầu tiên.
Tôi xin đi xa…tôi sẽ sống lần hồi ở một nơi xa… Hoặc để cho tôi đi
học nghề ở đây để làm thợ?
“Vẫn dân chủ xã hội phải không? Mày hãy đến nói với ông Hiệu
trưởng là mày muốn làm thợ giầy, lăn lộn với đám hạ lưu đi! Hãy vận áo
bludơ tới cửa lớp tao dạy đi! Có lẽ mày muốn vậy chứ gì!”
Tôi suốt ngày ở trong buồng. Thầy tôi bắt tôi ngày nào cũng phải làm
xong một bài Hy-lạp hoặc La-tinh.
Đó, tôi dùng thì giờ như thế đó, tôi, một kẻ sống sót từ chiến lũy về.
Đấy có phải để trừng phạt tôi không? Đấy có phải một trò đùa của kẻ
đao phủ không?
Sau khi đã nghiền La-tinh xong, tôi được tự do – tự do nhìn ra bến tầu.
Bến Rítsơbua
