Dù sao tôi cũng đi đến chỗ đoán ra được lúc nào họ nói với tôi, lúc
nào họ nói với Trời. Tôi không còn tưởng lầm là có tai họa gì xảy ra khi họ
hỏi tôi giờ giấc với một vẻ đau khổ não nuột và với giọng nói như xé ruột
xé gan! Tôi biết rằng chỉ một lát sau họ sẽ nói: “Chắc lão Pinô bán thực
phẩm lại trộn lẫn hạt cải đắng vào rồi!” hoặc “Hay ta mua một quả dưa để
tối ăn!” Họ sẽ nói những câu đó với giọng của một giáo sĩ đang cầu Chúa
cho bọn mọi sớm ăn thịt mình để sớm được lên thiên đàng.
Nhưng người ta vẫn có dưa ngon và người ta đã tẩy chay đích đáng
lão Pinô vì lão vẫn tiếp tục cho hạt cải đắng vào cà-phê)
Tôi với Lơgrăng rất hợp nhau. Anh cũng ít nhiều theo đạo gia-tô,
nhưng mặc dầu vậy con người anh vẫn như một ngọn cây tươi tốt, tự do và
khỏe mạnh, nó không cự tuyệt cây rau cải đắng hoài nghi mọc ở bên cạnh
anh, trong con người tôi.
Chúng tôi cãi nhau, cái đó thật rõ – nhất định là có những sự hiểu lầm
– nhưng cả hai chúng tôi đều cảm thấy rõ rằng chúng tôi phải trả thù vì
mang tiếng lố bịch và chúng tôi cần được dãn người ra hơn kẻ khác vì
chúng tôi đã bị bóp nghẹt nhiều: anh ta thì bị giữa những trang kinh Thánh;
còn tôi thì bị giữa cuốn tự vị la-tinh – Pháp của thầy tôi và nền giáo dục
quê mùa của mẹ tôi!
Do đó, chúng tôi thả sức phóng túng! Quả thật, nỗi đau khổ nặng nề và
tồi tệ của tôi, nỗi đau khổ có hơi hướng con sông đào đầy rác vỏ và cái phố
dân nghèo; có cả hơi hướng phấn sáp bọn gái chơi của thủy thủ và rượu
mạnh của những quán rượu tồi tàn; nỗi đau khổ hôm qua của tôi bây giờ đã
biến thành một cơn sốt không còn mồ hôi bẩn và đen đến thế!
Chúng tôi tới gây sự trong các tiệm cà-phê. Đó là công việc của chúng
tôi, của tôi và học trò của tôi – vì Lơgrăng là học trò của tôi. Với tư cách là
bạn, tôi vào cái tầng cuối của gia đình, và uống lưng tách cà-phê đầu tiên;
với tư cách ông giáo kèm học thi tú tài, tôi lưu lại đấy.
Tôi được coi như chuẩn bị cho Lơgrăng thi tú tài!
