ở ngoài phố. Sáu tên tiện dân chọi với một trang quý tộc thì thừa hẳn năm
người, thế là tôi sử dụng chiếc gậy, thành thử tôi phải đương đầu với những
cuộc tranh cãi. Tôi rút đầu rụt cổ lại, tôi cố làm cho mình một cái bướu, tôi
giấu chiều dài của cánh tay, tôi rụt cổ tay vào trong tay áo để mọi người
ngỡ tôi cũng bất thành nhân dạng như Tribulê va Quađimôđô. Khốn thay
tôi lại thô thiển quá! không phải là tàn tật. Người tôi thẳng đơ, thẳng đơ
như một nhân vật kịch cổ - chứ không vẹo vọ như một nhân vật kịch mới.
Tôi cố gỡ lại bằng cách thét lên: “Địa ngục và đày đọa!” Tôi kêu: “than ôi!
than ôi!” và tôi vừa bước đi vừa sùi bọt mép, dừng lại để nói với cái lỗ lò
sưởi ở tường như thể đấy là chân dung các tổ tiên tôi - chỗ nào tôi cũng
thêm những chữ! và z, như aieulx
. Thật là mệt! và khi người ta hỏi tôi
mấy giờ, tôi không trả lời mười hai giờ năm phút. Y như trong Huygô:
Một, hai, ba, bốn, năm, sáu, bảy, tám, chín, mười, mười một, Mười hai
giờ vừa điểm trên chiếc đồng hồ đồng đen.
Không bao giờ tôi nói phút cả. Tôi không thể nói được phút. Buổi tối
đến, tôi nói như những người đi tuần đêm. Mười một giờ rồi! Hỡi dân cư
thành Pari, hãy ngủ đi!… Tôi đã sống như vậy mấy tuần lễ, làm người đi
tuần, làm kẻ tiện dân, làm anh học trò. Nhưng cuối cùng tôi không chịu nổi.
Tôi đâm ra đi cà nhắc thật, chân khập khiễng, và tôi hỏi con gái tôi ở đâu.
Mọi người trong nhà ngỡ tôi đã có con. Tôi gọi: Exmêranđa
! bà gác cổng
chạy lên. Tôi đóng vai quý tộc kém, vì tôi ưỡn người lên quá, tôi cứ đập
đầu vào tường. Tôi quay về với những vai cổ quái. Phải chăng đấy là
khuynh hướng thuộc bản chất tôi, đồng thanh đồng khí, hay vì làm thằng hề
của nhà vua và làm người kéo chuông thì đỡ bị cụng đầu hơn, dù sao thì tôi
ưng sắm vai cổ quái hơn vai quí tộc.
Vở kịch của tôi, nếu viết xong, sẽ thuộc trường phái những kẻ xuyên
tạc Huygô. Tôi dừng lại, mình mẩy ê ầm ở cảnh một trang kỵ sĩ hỏi xem
người ta có trông thấy qua đây ba chàng công tử trong đó một chàng cắm
chiếc lông trắng ở mũ hoặc đính một chiếc nơ xanh ở vai. - Một chiếc nơ
xanh, thì đích chàng ta rồi! - Buồng tôi ở bé quả và sát mái quá không thể
làm những vở kịch trung cổ được. Muốn vậy phải bắt họ ngồi, như thể tôi
