cho là không lương thiện! Ai lại mô tả trung cổ ngồi! “Hãy lên ngựa, lên
ngựa, các ngài! Chà! con ngựa trạm này đi chậm quá… Liệu tôi đến có kịp
không, hỡi đức thánh bà Guyđuylơ, vị hộ mệnh của tôi, hãy cho tôi biết!”
Tôi đã chọn thánh Guyđuylơ và tôi lạm dụng bà thánh đó!
Vậy là tôi bỏ thời trung cổ, tôi không thể đụng tới khung cảnh đồ sộ
ấy - nhốt bản hùng ca ấy, nhét tất cả các tướng sĩ ấy, cổng lâu đài, ngục tối,
hầm ngầm, đoạn đầu đài và kẻ đao phủ bịt mặt vào trong một gian buồng
mười phơrăng được! Ít nhất, hỡi đức thánh bà Guyđuylơ, ít nhất tôi phải
được ra chỗ khoang gác nhưng người ta lại không muốn thế! Tôi làm ồn
quả. Một lần tôi cần ra khoang gác để bắt chước cảnh tiện dân nổi loạn và
đã gây ầm ĩ kinh khủng!
Đuyboa
là dân Pari chính cống, anh đi xem kịch từ năm lên mười
tuổi. Khi học thợ, anh đã giành được thì giờ đóng vai phụ trong các vở kịch
thần tiên lớn; anh đóng vai quần chúng đông đảo như nhiều người khác.
Khi làm thợ, anh quen biết những tay trùm vỗ tay thuê và được vào xem
không mắt tiền ở các rạp hát đường phố - thành thử khi anh gặp nhà thơ,
khi nghe họ nói chuyện văn chương với bạn bè thì anh thấy rằng anh, Đuy-
boa, người thợ thuộc da, anh cũng biết bằng họ, hơn họ nữa hàng đoạn thơ
dài, tất cả những cảnh chủ chốt; anh lại còn làm được điệu bộ - mà những
người khác không làm nổi hoặc làm vụng! Anh tự nhủ thầm: “Mình cũng
có một cái gì ở đây! “Và Đuyboa quẳng thuốc thuộc da đi và Đuyboa
không muốn làm thợ thuộc da nữa dù cho anh tất cả vàng thế gian. Anh tự
cho mình là nhà văn. Anh để những người khác viết Những bài thơ cổ,
Biểu tượng và hiện thực hoặc Rơfaelô. Anh đã viết, anh viết Pie người bắn
súng hỏa mai. Anh đã đọc, chắc hẳn anh đã đọc Pie người bắn súng hỏa
mai cho Lơgrăng nghe; với tôi, anh chỉ vẻn vẹn kể lại sườn vở kịch - mà
cũng chỉ là để khỏi có vẻ bất lịch sự với tôi, nhưng trong thâm tâm, Đuyboa
rất coi thường những ý đồ văn chương của tôi.
Anh đã nghe tôi than phiền về thời Trung cổ, anh đã trông thấy tôi bực
tức xoa bướu trên đầu! Thế ra chỉ vì một vài lần bị đau, vì gian buồng hẹp
