xuân… Một cây phong ở cách nấm mồ không xa, cũng như một cây ở trước
căn nhà tồi tàn nơi thầy tôi ra đời.
Tôi muốn ngồi lại đấy để mơ mộng, nhưng tôi phải đưa mẹ tôi về. Tôi
lại xin mẹ tôi, như một đặc ân đau đớn, để tôi được ngồi một mình đối diện
với bản thân mình trong căn buồng trống rỗng.
Trên giờ, tất cả kỷ niệm về thi hài người quá cố chỉ còn một nếp nhăn
trên khăn giải giường và một vết lõm trên gối.
Tôi vùi đầu nóng bỏng vào vết lõm đó như vào một cái khuôn cho tư
tưởng của tôi…
Bây giờ tôi thế nào?
Tình hình tôi ra sao?
Thế này – vì thầy tôi chết chưa già lắm, vì chúng đã giết thầy tôi còn
trẻ quá, nên mẹ tôi không có tiền tử tuất mà chỉ có một khoản trợ cấp: bốn
trăm phơrăng hàng năm, mà cũng có thể mất lúc nào đó; nhưng thêm vào
đó số vốn của món tiền thực lợi bốn mươi phơrăng hàng tháng cho tôi, với
khoảng mười lăm ngàn phơrăng giấu trong một xó, hình như thế, mẹ tôi sẽ
có quần áo, một chỗ ở và bánh ăn.
Còn tôi, tôi sẽ không còn gì nữa.
Với bốn mươi phơrăng, tôi đã chỉ vừa đủ để khỏi chết đói.
Thế mà tôi đã xoay xở đủ mọi cách đấy!
Chà! Tôi không có gì để tự trách mình cả!
Như con lợn lòi bị dồn vào chỗ bùn lầy, tôi đã lấy mõm sục tất cả mọi
chỗ, tôi đã va gẫy nanh vào mọi tảng đá!
Tôi đã dạy BA BƠ BI BÔ BU ở nhà người này, tôi đã ăn mứt nho ở
nhà kẻ nọ. Tôi đã hỉ mũi, đã nhét sơ-mi vào quần cho trẻ con: khéo thượng
hạng là tôi!
Tôi đã làm công cho nhà Bônacđen và nhà Maya.
