ham đọc sách khiến tôi nhìn khởi nghĩa đầy thi vị và cao cả, và hứa hẹn với
xác chết của những người cộng hòa một bài diễn văn đánh nhịp bằng tiếng
súng đại bác.
Tôi có biết rõ tại sao tôi muốn chiến đấu và rồi chiến thắng sẽ đem lại
cái gì không? Không rõ lắm. Nhưng tôi cảm thấy rõ ràng là vị trí của tôi là
ở phía có người kêu lên: Cộng hòa dân chủ và xã hội muôn năm! Đứng về
phía đó là tất cả những đứa con đã bị bố hành hạ bất công, tất cả những học
sinh đã bị thầy giáo làm ứa máu vì những đòn nhục nhã, tất cả những giáo
sư đã bị ông hiệu trưởng chửi mắng, tất cả những ai bị đói khát vì những sự
bất công!…
Chúng tôi đứng ở phía đó.
Ở phía bên kia là những kẻ sống dựa vào quá khứ, vào tập tục, vào
thói cổ hủ, những lão Lownhanha, Tuyeecfanh, những bọn có môn bài,
những tên ngồi ăn béo!
Tôi đã ngán những trò độc ác mà tôi đã trông thấy, những việc ngu
xuẩn mà tôi đã chứng kiến, những cảnh buồn rầu diễn ra bên cạnh tôi, để
biết rằng xã hội này là hỏng, và hễ có dịp là tôi sẽ nói với nó bằng súng…
Không phải nhiệt tình giả tạo, không! Nhưng phải nóng lòng vì điều thiện
và phải say mê chiến đấu!
Khách sạn Mutông đã thay thế cho khách sạn Lixbon. Khách sạn
Lixbon chết rồi; một tay buôn rượu vang kiêm chủ hiệu ăn đã thế chân lão
bán rượu vang lẻ, và đã chiếm cả tòa nhà đó.
Các buồng của đám nghệ sĩ lang thang đã biến thành những buồng
riêng. Nơi xưa kia chúng tôi nhặt đậu, nay người ta dọn gà tần và thịt thăn
xào nấm; những dĩa ụ tôm – biểu tượng của sự thụt lùi – nở hoa giữa nơi
xưa kia những con người tiền phong la hét! Ngôi nhà này trước là nơi
người ta đập vỡ cái vỏ thành kiến, nay mang cái tên: có món sên ốc trứ
danh.
Khách sạn Lixbon chết rồi.
