Nếu thấy mạch Hồng mà Phù là biểu nhiệt, Hồng mà Trầm là lý nhiệt, Hồng
mà Hượt là có kèm đàm. Đến như dương thịnh quá cực mà chân lạnh, bộ
Xích nhược, hoặc đã qua Hạ quá nhiều mà thế nóng chưa trừ, mạch Hồng
Sác chẳng giảm; hoặc mạch Phù mà Hồng, mồ hôi ra nhỏ giọt; đi tiêu chảy
hư thoát, mà thấy mạch Hồng thịnh đều là khó trị, không nên miễn cưỡng.
10. VI
Nghĩa là nhỏ hơn tế, sờ vào thấy như có như không, muốn mất mà không
mất, đè vào thấy có hiện tượng mơ hồ. Phàm mạch Tế, Tiểu, Hư, Sắc đều
thuộc loại mạch Vi. Nhưng mạch Nhược, tiểu nhược mà phân minh. Mạch
Tế thì nhỏ rứt nhưng hữu lực.
Mạch Vi là triệu chứng khí dương suy vi. Phàm các chứng sợ lạnh, vì hư
mà khiếp, trướng đầy, ói mửa, đi tiêu chảy, choáng váng, khuyết nghịch và
các chứng thất huyết, tổn tinh đều theo mạch vi mà biểu hiện. Trị phải bao
quát theo bệnh hư.
Nhưng cũng có trường hợp cơn đau nhức quá nặng, mạch bế mà hiện
Trầm Phục, cùng mặt có sắc nóng, khí tà chưa muốn giải, và âm dương đều
đình, khí tà không truyền, mạch đều hiện Vi. Nếu cho rằng Vi là hiện tượng
hư không dám công phát, thì làm sao thông khí tà hết trệ được, phải nóng
hết, mình yên mới là triệu chứng muốn khỏi.
11. THIỆT
Nghĩa là đầy đủ, nhớm tay lên, đè tay xuống đều thấy mạnh, nhịp dội ngón
tay. Phàm Huyền, Hồng, Khẩn, Hượt đều thuộc loại Thiệt. Nhưng mạch
Khẩn thì săn, gấp, không hòa. Mạch Hượt thì qua lại chảy trơn, mạch Hồng
thì đến thịnh đi suy.
Mạch Thiệt là hiện tượng trong ngoài ngăn đầy. Ở trường hợp ngoại cảm
mà mạch Phù Thiệt thì đầu nhức, phát nóng, sợ lạnh, mũi nghẹt, đầu nặng,
tay chân đau nhức; cùng các chứng ung độc có thể theo đây mà xét. Mạch
Thiệt mà Trầm thì hoặc cứng, đầy, đau, các chứng có thể theo đây mà xét.
