PHỤ LỤC
I. LUẬN VỀ KỲ KINH BÁT MẠCH
Đến như kỳ kinh bát mạch là 8 kinh lẻ để ước thúc 12 kinh thường. Nếu tạng
khí an hòa, kinh mạch điều sướng, thì mạch của kỳ kinh không hiện; tức là
kinh lạc thọ tà chưa đến đầy tràn chuyển vào kỳ kinh, cũng chỉ là còn ở
chánh kinh. Khi khí tà tràn chuyển vào kỳ kinh thì mới hiện. Cho nên Nội
Kinh có nói hiện tượng của mạch Xung thì trên dưới thẳng băng mà bộ giữa
rắn chắc (Lao). Nếu bệnh có chứng khí nghịch bên trong gồng thắt là thuộc
hàn thiệt.
Mạch Đốc: Thì thẳng trên thẳng dưới (huyền trường), nhưng chính giữa
nổi. Nếu bệnh có chứng cứng xương sống không thể cúi ngửa là thuộc
phong.
Mạch Nhiệm: Thì như có cây cản ngang ở 3 bộ, mà ở bên thấy có hình
tròn tròn như hột đậu, mạch khẩn tế mà trường. Bệnh chứng dạ dưới đau gắt,
đàn ông bên trong kết làm 7 chứng sán, phụ nữ thì đái hạ tích tụ, nghĩa là
hàn thiệt.
Mạch Dương Duy: Thì bộ Xích xéo bên trong lên đến Thốn thì nổi lên,
nên mới dùng hai chữ Xích nội. Bệnh chứng thì gai gai nóng lạnh, không thể
tự kềm, đó là thuộc dương.
Mạch Âm Duy: Thì từ bộ Xích lệch ra phía ngoài lên đến Thốn thì chìm.
Nghĩa là từ hữu Xích nhắm hướng ngón cái mà lệch đến bộ Thốn thì chìm
nên gọi là Xích ngoại. Bệnh chứng Tim đau, buồn bực, thất chí, thuộc âm.
Mạch Dương Kiểu: Thuộc về lạc dương bên trên thì 2 bộ Thốn phù khẩn
mà tế, mành mành, bệnh chứng phần âm thì hưỡn buông lơi; phần dương thì
gấp, gồng thắt.
Mạch Âm Kiểu: Chủ về lạc âm, 2 bộ Xích trầm, khẩn, tế mành mành,
bệnh chứng thì phần dương buông lơi, hưỡn; phần âm gồng thắt, cấp. Vì khí
tà ở lạc, âm chủ về bên trong như dạ dưới đau, bệnh âm sán, chứng lậu hạ…
