Mật có sạn, Gan có ký sinh trùng cũng hiện ở tả Quan mà cũng vẫn khác.
Đến như bệnh tích ở Tỳ dương, hoặc hậu quả của sốt rét, hoặc Ung Thư Tỳ
dương (camer du rate) thì mạch hiện ở hữu Quan ít mà tả Quan nhiều. Đó là
chưa kể còn có những trường hợp đặc biệt: bệnh tướng ở dưới mà mạch hiện
ở trên, ở trái mà mạch hiện ở phải. Nếu không nắm vững chơn giả thì không
thể có lối đi.
Đến như Chẽn vừng bị bế tắc, mặc dù Chẽn vừng thuộc Tam Tiêu Thiếu
Dương, mà mạch ở hữu Xích tả Quan hiện không rõ, chỉ có giữa tả Quan và
tả Thốn mới hiện rõ mà thôi. Trái lại bệnh ở cuống vị cũng thuộc Chẽn
vừng, lại cũng không ứng ở hữu Thốn hay hữu Quan mà lại ứng ở giữa hai
bộ.
Còn hữu Thốn để chẩn Phổi và Đại Trường, vì Phổi và Đại Trường là tạng
phủ. Vậy mà khi bón uất thì lại hiện ở tả Xích và hữu Thốn. Phương chi tạng
Phổi che trùm cả hai bên, cuống Phổi tóm về chính giữa lên đến Yết hầu cả
khí quản và thực quản đều cùng chung một khu vực. Cho nên không vì lẽ
hữu Thốn để chẩn Phổi và Đại Trường mà không có cách để thấy hoặc bệnh
ở khí quản, ở thực quản. Vậy mà còn thêm bệnh bướu cổ, bệnh Ung Thư cần
cổ, cổ họng lại càng rắc rối hơn.
Cho nên bộ phận nào lệch ở hướng nào thì đều có hiện tượng của hướng
ấy. Lại như tả Thốn dùng để chẩn bệnh Tim và Ruột non nhưng khi Bọc Tim
bị kết cứng hoặc bởi huyết kết, hoặc bởi đàm kết, sốt rét cũng đều hiện kết
cứng trên đầu tả Thốn, nhưng đều có chỗ khác. Đó là chưa kể đến những
trường hợp như Ung Thư Bọc Tim hay Ung Thư vú. Thậm chí giả như trên
đỉnh đầu lỡ có một nhọt to, thì cả hai bộ Thốn phía trong đều có hiện tượng
khác. Cho nên nếu xét chung về hình mạch hoặc có thể từ trên Thốn nổi lớn
rồi lần xuống Xích lần nhỏ, lần chìm thì gọi là nghịch, tức là hiện tượng trên
thiệt dưới hư, ngoài thiệt trong hư và cũng có thể là lạc thiệt kinh hư. Hoặc
ngược lại từ Xích lên Thốn, Xích nổi to lần lên càng chìm càng nhỏ thì gọi
là hãm, là trệ. Có thể là vì trong hư mà ngoài quy tụ vào, cũng có thể trong
thiệt mà ngoài hư, kinh thiệt mà lạc hư cũng không biết chừng. Cũng có khi
Thốn Xích đều nổi to mà Quan nhỏ chìm tựa như đòn gánh lật sấp; trái lại
