đó bệnh hình xuất hiện. Nhưng khi sức phản ứng đã kiệt quệ rồi thì chỉ còn
có bệnh làm chủ tình hình. Đây là một ví dụ cụ thể để chứng minh: Người
tuổi trẻ thử vén bắp đùi để lên đó một cục đá lạnh, rồi bỏ cục đá ra lau sạch.
Ta sẽ thấy chỗ ấy tái nhợt hơn xung quanh nhưng qua độ nửa phút thì chỗ ấy
thấy đỏ hơn xung quanh rõ rệt. Trái lại một bà già yếu kiệt quệ lại cũng đem
thí nghiệm như thế, khi bỏ cục đá lạnh ra và lau sạch thì chỗ đó tái hơn xung
quanh nhiều và dù cho trải qua 1-2 phút nữa nếu may mắn lắm cũng chỉ trở
lại bằng như xung quanh chớ không hề đỏ hơn xung quanh. Như thế đủ biết
tại sao người còn sức khỏe dễ ghiền nước đá theo bữa ăn, mà người bạc
nhược lại sợ. Theo đây mà xét thì bệnh thiệt mà mạch hư, là năng lực khí
dương trong người đó không còn đủ sức phản ứng nữa, cũng tương tự như
vậy.
Ở Huỳnh Đế Nội Kinh phiên dịch, san định, giải bình về vấn đề vận khí
Nam chánh Bắc chánh là cái gì? Tại sao có? Quan hệ với mạch pháp thế
nào? Chúng tôi đã vạch rõ, ai muốn nghiên cứu kỹ phải có dịp thông qua.
Nhưng làm sao có một phương giản dị để biết năm đó là Nam chánh hay
Bắc chánh. Nếu người bệnh ngồi cách nào ở bộ nào sẽ chìm không ứng, và
sửa đổi thế ngồi cách nào mạch sẽ ứng lại bình thường, để cho cơ thiết chẩn
được chính xác.
Người Á Đông thường có cách thu mọi việc vào bàn tay để tiện ghi nhớ,
khỏi cần mang sách. Với bàn tay thông thường của 12 địa chi thì dùng bàn
tay trái, khớp lóng gốc ngón vô danh là ngôi Tý, đến lóng ngón giữa là ngôi
Sửu, theo chiều trái đếm dần đến ngôi Dần, Mẹo, Thìn, Tỵ, Ngọ là đúng
ngay đầu ngón giữa rồi tiến tới Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi là đến đúng khớp
gốc ngón út.
Căn cứ trên bàn tay địa chi, người xưa đã lập ra bàn tay tìm mạch Nam
chánh Bắc chánh như sau:
Hễ gặp năm Giáp, năm Kỷ là thuộc Nam chánh, ngoài ra hết thảy đều là
Bắc chánh.
Bàn tay trái lật ngửa, lấy ra ngón giữa mà thôi, mỗi ngón chia làm 2 đốt
để định 3 bộ vì theo phép, mạch không ứng không hề hiện ở 2 bộ Quan. Nếu
