Tân hóa Thủy, Mậu Quí hóa Hỏa. Tại sao có hóa ra như thế? Vì năm Giáp
năm Kỷ, Thổ tinh can thiệp vào địa cầu. Năm Ất năm Canh thuộc Kim tinh.
Năm Đinh năm Nhâm thuộc Mộc tinh. Năm Bính năm Tân thuộc Thủy tinh.
Năm Mậu năm Quí thuộc Hỏa tinh. Nhưng Giáp, Bính, Mậu, Canh, Nhâm là
5 cách vận hành của Thái dương hệ, những bộ phần tinh cầu ấy can thiệp
trực tiếp vào địa cầu nên gọi là 5 năm thái quá. Còn Ất, Đinh, Kỷ, Tân, Quý
là 5 năm cách vận hành của những bộ phần ấy đối với sự can thiệp vào địa
cầu phải ở trong thế gián tiếp, nên gọi là 5 năm bất cập. Vì can chi đun đẩy
nhau tạo thành thế 60 năm. Mỗi 2 can là 1 hành, mỗi hành là 12 năm, 6 năm
thái quá, 6 năm bất cập mà thành lấn khắc. Thí dụ 6 năm vận Thổ thái quá
thì vì Thổ lấn Thủy mà sanh bệnh, nên cách trị phải chế bớt Thổ mà nâng đỡ
Thủy. Đến 6 năm bất cập, Thổ bị suy nhược phải bị Mộc lấn nên phép trị
phải chế Mộc mà nâng đỡ Thổ. Đó là quy luật khái quát thông thường của
vận khí thiên nhiên mà tất cả các hành khác cũng phải thế. Nên phép chẩn
đoán cũng cần phải biết thông qua, hầu điều động chẩn đoán cho được chính
xác.
Tóm lại, về mạch tượng muốn cho phép thiết chẩn được chính xác thì
phải biết vì địa điểm mạch cổ tay là nơi đại hội, những làn sóng chuyển
động của khắp toàn thân. Nên trước hết phải có cách phân bộ vị thật chính
xác. Kế đến phải nhận định hiện tượng da thịt ở ngay trên các bộ vị ấy để
xem có bình thường hay không. Nếu hoặc có bộ đầy, bộ khuyết, da thịt của
bộ ấy đầy đặn hay thiếu thốn, bở hay rắn chắc thì trong nội tạng cũng như
vậy. Kế đến phải biết hình thức mạch tượng lúc bình thường của mỗi con
người ra sao, để đến khi chẩn đoán định bệnh, trị liệu mới thâu thập được
kết quả cụ thể chính xác.
Chúng tôi thường thấy đa số thầy thuốc định nghĩa hai chữ Cao Cốt là
xương mắt cá cổ tay theo chiều ngón út, nên mỗi khi chẩn mạch, họ thường
dùng ngón tay giữa bắt từ đầu xương mắt cá cổ tay kéo qua đến kinh Thủ
Thái Âm để lấy đó làm bộ Quan. Như thế làm sao chính xác! Theo chúng tôi
thì ngay trên kinh Thủ Thái Âm, địa điểm Thốn Khẩu chỗ chẩn mạch,
xương ở chỗ ấy có một gu nhọn nhô lên, hễ là tay trái của bệnh nhân thì đầu
