còn giờ đây đã vì cuồng tín, vì thù hận đối với nhà thờ và đối với cả đạo
Thiên Chúa!
Hoàng thân dừng lại để lấy hơi, chàng nói đầy nỗi đau sầu. Chàng nhợt
nhạt và thở dốc; tất cả ngó nhìn nhau; nhưng cuối cùng ông già công khai
cười toáng lên. Hoàng thân N. móc cái kính cầm tay ra và nhìn hoàng thân
không dứt. Nhà thơ người Đức bò ra khỏi góc kín và xích lại gần chiếc bàn,
miệng nở một nụ cười báo điềm dữ.
– Ngài rất… cường… điệu, - Ivan Pet’rovitr kéo dài giọng với vẻ buồn
chán và dường như có vẻ gì đó ân hận, - trong nhà thờ ngoại quốc cũng có
những đại diện xứng đáng với bất kỳ lòng kính trọng và đức hạnh nào…
– Tôi không bao giờ nói về những cá nhân riêng biệt của nhà thờ. Tôi
nói về Công giáo La Mã trong bản chất của nó, tôi nói về La Mã. Chứ lẽ
nào nhà thờ lại có thể biến mất hẳn nổi? Tôi không bao giờ nói như thế!
– Tôi đồng ý, nhưng tất cả mọi thứ đó đã rõ và thậm chí không cần thiết
và… thuộc về thần học…
– Ô không! Ô không! Không chỉ thuộc một thần học thôi đâu, tôi cam
đoan với các ngài đấy, không đâu! Điều đó liên quan sát sườn đến chúng ta
hơn nhiều so với các vị tưởng đấy. Đó chính là sai lầm của chúng ta, rằng
chúng ta còn chưa thể nhìn thấy đó không phải là sự việc hoàn toàn của chỉ
một thần học! Ngay chủ nghĩa xã hội mà cũng là con đẻ của Công giáo và
của bản chất Công giáo kia! Nó cũng như người anh em chủ nghĩa vô thần
của nó, xuất hiện từ nỗi tuyệt vọng, để đối chọi với Công giáo trong ý nghĩa
đạo đức, nhằm lấy bản thân thay thế cái quyền lực tinh thần tín ngưỡng bị
mất đi, nhằm làm dịu cơn khát tinh thần của nhân loại đang chết khát và
cứu nó không nhờ đấng Christ, mà là nhờ vũ lực! Đó cũng là tự do thông
qua cưỡng bức, đó cũng là sự kết liên thông qua thanh gươm và xương
máu! “Ngươi chớ được tin vào Chúa, chớ được có sở hữu, chớ được có
nhân cách, fraternite ou la mort,
hai ngàn nhân mạng!”. Qua việc làm
của họ quý vị biết được về họ- điều đã được nói rồi! Và các vị đừng có nghĩ
để cho mọi thứ đó là vô tội và không đáng sợ đối với chúng ta; ô, chúng ta
cần chống trả, và hãy nhanh hơn, nhanh lên nữa! Cần, để đấng Christ của
