chúng ta tỏa sáng chống lại phương Tây, Người được chúng ta gìn giữ và
Người mà họ không hề biết đến! Không như kiểu nô lệ mắc vào bẫy của
bọn tu sĩ dòng Tên, mà là mang nền văn minh Nga của chúng ta cho họ,
chúng ta phải đứng ngạo nghễ trước họ, và chớ để cho mọi người ở nước ta
nói rằng thuyết giáo của họ là tinh tế duyên dáng, như có người vừa đây đã
nói…
– Nhưng này, hãy cho phép tôi, cho phép tôi chút đã! - Ivan Pet’rovitr
nói với giọng băn khoăn hết sức, ông ta nhìn khắp chung quanh và bắt đầu
có dáng hốt hoảng. - Hẳn nhiên tất cả những ý nghĩ vừa rồi của ngài thật rất
đáng ca ngợi và chứa chan lòng ái quốc, nhưng vẫn còn là những lời lẽ quá
đáng… và tốt hơn hết chúng ta nên cho qua vấn đề này đi…
– Không, đây không phải là một chuyện thêu dệt quá đáng, phải nói là
tôi chưa diễn tả được đầy đủ mới đúng hơn, bởi vì tôi thiếu khả năng lột tả
được hết ý tưởng của mình, thế nhưng…
– Nào, ngài hãy thôi cho!
Hoàng thân yên lặng. Chàng ngồi ngay đơ trên ghế mà chăm chăm nhìn
Ivan Pet’rovitr.
Ông cụ già không hề mất bình tĩnh, dịu dàng bảo:
– Cứ như chỗ tôi nhận xét thì ngài quá xúc động trước bước phiêu lưu bi
đát của vị ân nhân ngài! Ngài nhiệt thành quá mức, có lẽ vì nỗi cô liêu của
ngài. Giá ngài sống hòa mình hơn với mọi người, và xã hội, tôi hy vọng
như vậy, sẽ hoan hỉ tiếp đón ngài như một thanh niên xuất chúng thì rồi
ngài sẽ không quá nồng nhiệt, sốt sắng như thế, và chắc ngài sẽ nhìn mọi
việc này đơn giản hơn nhiều… hơn nữa, theo ý tôi, những trường hợp họa
hiếm như thế này sở dĩ xảy ra một phần vì cớ chúng ta đã quá nhàm chán,
một phần vì cớ chúng ta bị buồn phiền…
– Đúng vậy, quả đúng vậy, - hoàng thân reo lên. - Thật là một ý tưởng
sáng ngời! Chính “vì sự buồn phiền, vì nỗi buồn phiền của chúng ta”, chứ
không phải vì sự no đầy, mà ngược lại do niềm khao khát… không vì sự no
đầy đâu! Ở điểm này thì cụ đã nhầm rồi! Mà không phải chỉ là do sự khao
khát thôi đâu, phải nói là do một khát vọng nấu nung như lên sốt mới đúng!
