CHÀNG NGỐC - Trang 728

Và chớ nghĩ rằng đó là một việc nhỏ nhặt chỉ đáng mua được một trận
cười. Xin lỗi quý vị, chúng ta cần phải nhìn xa thấy rộng, chúng ta phải linh
cảm thấy trước mới được! Kịp lúc dân tộc chúng ta đã đến bờ bến, kịp lúc
chúng ta tin chắc đó là bến bờ, thì chúng ta hẳn sẽ vô cùng sung sướng mà
lao mình đến cùng đích tối hậu, tại sao như thế? Ở đây quý vị ngạc nhiên vì
Pavlisev, quý vị cứ gán cho sự điên rồ hay lòng nhân hậu của ông ấy, nhưng
đâu phải như thế! Sự nhiệt thành kỳ lạ của người Nga chúng ta trong những
trường hợp như vậy làm không chỉ riêng gì chúng ta, mà cả Âu châu phải
kinh ngạc như thế: Ở nước ta hễ kẻ nào đã cải theo Công giáo thì nhất thiết
sẽ trở thành tu sĩ dòng Tên, thậm chí là những kẻ kiên định nhất; hễ đã trở
thành kẻ vô thần, thì tất yếu sẽ đòi xóa bỏ tận gốc rễ niềm tin vào Chúa
bằng sự cưỡng bức, có nghĩa là bằng thanh gươm đó! Tại sao thế? Tại sao
lại có sự cực đoan như vậy? Lẽ nào quý vị không biết thật hay sao? Bởi vì
anh ta đã tìm thấy tổ quốc mà ở đây anh ta đã xem xét kĩ, và hết đỗi mừng
vui; đã tìm được bến bờ, mảnh đất và quỳ sụp xuống ôm hôn! Mà không
phải do một sự háo danh đâu, thì đấy, đâu phải tất cả những người Nga đi
theo phái dòng Tên hay theo chủ nghĩa vô thần là vì những cảm tính hiếu
danh tồi tệ thôi, mà do từ nỗi đau tinh thần, từ nỗi khát khao tinh thần, từ
nỗi buồn nhớ đến sự nghiệp cao cả, đến bến bờ vững chắc, đến tổ quốc mà
họ đã ngừng tin tưởng, bởi vì họ cũng chưa bao giờ biết nó! Con người Nga
dễ trở thành kẻ vô thần nhất so với các tộc người còn lại trên thế giới! Và
những người đồng bào của chúng ta không đơn thuần trở thành những kẻ
vô thần, mà nhất thiết là tin tưởng sắt son vào chủ nghĩa vô thần cơ, dường
như tin vào một tín ngưỡng mới, nhưng không thèm biết đến là họ tin
tưởng vào số không. Nỗi khát vọng của chúng ta vốn là thế đó! “Kẻ nào
không có nền ở phía dưới chân mình, kẻ ấy cũng không có Chúa”. Đó
không phải là phát biểu của tôi. Đó là phát biểu của một nhà buôn thuộc số
Cựu giáo mà tôi đã gặp hồi tôi còn hay đi đây đi đó. Thực sự thì ông ta
không diễn đạt đúng hệt vậy, ông ta nói: “Kẻ nào từ bỏ mảnh đất quê
hương, kẻ đó từ bỏ cả Chúa của mình”. Thì cứ nghĩ mà coi, ở chúng ta có
những người học vấn uyên thâm nhường nào đã hạ mình xuống đến tận
giới đồ tể… Nhưng vả lại, trong trường hợp như thế, giới đồ tể có gì là tệ