này chỉ toàn là những trò kiểu cách, toàn bộ hình thức rập khuôn, và chẳng
còn một chút thực chất nào nữa; nhưng bây giờ đây, chính mắt tôi đã thấy
không thể có vấn đề đó giữa vòng chúng ta được! Có thể nó ở đâu đó, chỉ là
không ở chỗ chúng ta được. Có thể nào tất cả quý vị đây đều là những tu sĩ
dòng Tên hay là những tên bịp bợm được sao? Tôi vừa được nghe câu
chuyện hoàng thân N. mới kể đây: Há không phải đó là một câu chuyện
mang đầy khí sắc vui tươi, chân thành, phát sinh từ một ngẫu hứng, và
chuyện ấy đong đầy thiện ý đích thực là gì, đó sao? Có lẽ nào những lời lẽ
như thế lại phát xuất từ môi miệng của một con người… chết rồi, một con
người mà tâm hồn và tài năng đã bị cạn kiệt hết rồi được sao? Có thế nào
những con người chết rồi đó lại đối đãi với tôi như cung cách quý vị đang
cư xử cùng tôi đây được sao? Đây há không phải là một chất liệu sống…
cho tương lai, cho hy vọng hay sao? Có thể nào những con người như thế
này lại không hiểu biết, lại sống thoái hóa được sao?
– Này người bạn thiết, tôi xin yêu cầu bạn một lần nữa, hãy bình tĩnh lại
đi. Để một dịp khác, chúng ta sẽ trở lại vấn đề này, và phần tôi sẽ rất lấy
làm vui sướng… - Vị chức sắc cao niên mỉm cười bảo.
Ivan Pet’rovitr đằng hắng giọng, và xoay người lại trên ghế; Ivan
Fedorovits thì đứng ngồi không yên: Vị tướng thượng cấp của ông lúc đó
đã mải chuyện trò với phu nhân của “vị chức sắc” nên chẳng buồn chú ý
đến hoàng thân nữa, nhưng phu nhân vị chức sắc thì vẫn để ý nghe và nhìn
hoàng thân thường lắm.
– Ồ không, tốt hơn xin cứ để cho tôi nói, - hoàng thân lại nói tiếp trong
cơn sốt kích động mới mẻ, chàng ngỏ lời cùng ông cụ với giọng tin cậy rất
mực và trong cung cách thật tin yêu phó thác. - Hôm qua đây, Aglaia có
dặn tôi không được nói, nàng còn dặn tôi những đề tài nào không được
phép nói nữa. Nàng biết trước rằng lúc tôi đã mở miệng thì tôi ăn nói kỳ
cục lắm! Tôi đã hai mươi bảy tuổi đầu, nhưng tôi biết tôi vẫn như đứa trẻ
con. Tôi không được phép bày tỏ ý nghĩ của mình, tôi đã dặn lòng như thế
từ lâu lắm rồi. Chỉ có dạo ở Moskva với Rogojin là tôi được nói năng thả
cửa thôi. Chúng tôi cùng đọc Puskin, đọc trọn bộ tác phẩm của nhà văn
