thoảng tôi lại đi đến chỗ cực kỳ hoang mang lo lắng. Cũng có đôi lúc vào
buổi trưa, khi tha thẩn trong vùng đồi núi, còn lại một mình giữa cảnh núi
non, xung quanh là những gốc thông già cao lớn, sực nức mùi nhựa thông,
bên vách đá cheo leo là một pháo đài thời trung cổ, những phế tích điêu
tàn; ngôi làng của chúng tôi hiện lên thấp thoáng ở đằng xa, phía dưới kia;
nắng vàng rực rỡ, trời xanh ngắt, một bầu trời yên ắng đến rợn người. Cũng
có những lúc như tất cả đang vẫy gọi mình đi đâu đó và tôi cứ có cảm
tưởng là nếu cứ nhắm thẳng phía trước mà đi, đi mãi, đi cho tới tận con
đường nơi trời đất gặp nhau thì toàn bộ câu đố sẽ được giải và lập tức hiện
ra trước mắt mình một cuộc sống mới, sôi động và huyên náo gấp ngàn lần
cuộc sống của chúng ta; tôi cứ mơ thấy một thành phố lớn như Naples với
cung điện đền đài, cuộc sống ồn ào, sôi động… Thiếu gì chuyện có thể mơ
ước được! Về sau tôi còn cảm thấy rằng ngay trong chốn ngục tù cũng có
thể tìm thấy một cuộc sống lớn lao.
– Cái ý tưởng thâm thúy đó tôi đã đọc được trong cuốn “Văn tuyển” của
tôi năm tôi mười hai tuổi. - Aglaia nói.
– Toàn là chuyện triết lý cả, - Adelaida nhận xét, - ngài là một triết gia
và ngài đã đến để dạy chúng tôi.
– Cũng có thể là các cô nói đúng, - chàng hoàng thân mỉm cười, - có lẽ
tôi đúng là một triết gia và biết đâu còn biết truyền đạt tư tưởng nữa… Rất
có thể là như thế, có thể lắm.
– Và cái triết lý của ngài cũng giống hệt cái triết lý của bà Evlampiia
Nikolavna, - Aglaia lại tiếp lời, - đó là bà vợ góa của một ông công chức
vẫn đến nhờ vả chúng tôi luôn đấy. Cả đời bà ta chỉ biết có mỗi một việc là
làm sao mua được mọi thứ với giá hời, sống thế nào cho đỡ tốn kém,
chuyện thì chỉ thấy nói về những món lợi cỏn con, và đấy, trong người bà ta
lúc nào cũng có tiền, đúng là một mụ đàn bà tinh quái. Chuyện bà ấy cũng
giống hệt cái cuộc sống lớn lao của ngài ở trong tù mà có khi còn giống hệt
cái hạnh phúc bốn năm của ngài trong ngôi làng nọ, cái hạnh phúc mà ngài
đã đánh đổi được bằng cái thành phố Naples của ngài, một cuộc đổi chác có
lợi, tuy chẳng đáng bao nhiêu.
