con người. Trong Tội ác và trừng phạt, con đường ấy đã thấp thoáng,
Chàng Ngốc thì kết thúc bằng cái chết của các nhân vật chính; nhưng vừa
viết xong Chàng Ngốc, Dostoevsky bắt đầu phác thảo tiểu thuyết Cuộc đời
tội lỗi. Phải đến Chàng Thiếu Niên thì nhiệm vụ miêu tả sự tiến hóa tinh
thần của nhân vật mới tìmn được cách thể hiện nghệ thuật trọn vẹn.
Từ những trang đầu tiên bạn đọc đã chìm vào cái thế giới của những
quan hệ xã hội tàn bạo. Arkady là đứa con ngoài giá thú (bất hợp pháp) của
ngài chủ nô Versilov và người phụ nữ từng là gia nô. Arkady có người cha
danh nghĩa là Makar Dolgoruky cũng là một gia nô, nay thành khách lãng
du. Cái dòng họ Dolgoruky ở nước Nga ai cũng biết: đó là một vị công
tước quận vương. Arkady mang cái họ Dolgoruky là nguyên nhân khiến
cậu luôn luôn bị sỉ nhục một cách oan ức: Dolgoruky, nhưng… không phải
là (con cháu họ hàng gì của) quận vương. Số phận bất hạnh của cậu bé tựa
hồ bị định trước bởi chuyện đó: cậu thường xuyên sống ở nhà người khác,
cậu luôn luôn bị chế giễu khi trọ học ở nhà Tushar, lúc nào cậu cũng nhớ
mẹ đến cồn cào và mơ ước gặp cha.
Đặc quyền và thói ngạo mạn vô lý của tầng lớp trên bộc lộ rõ trên nền
quá trình suy đồi tất yếu của giai cấp quý tộc về mặt xã hội và đạo đức. Vị
công tước già Sokolsky đủ gợi lên sự mỉa mai và cảm giác thương hại, còn
con trai ông ta, - mặc dù y có số phận bất hạnh và vài tính xấu, - thì khiến
mọi người khinh bỉ sự hèn hạ tầm thường của y. Số phận của bản thân
Versilov, người đại diện cho truyền thống văn hóa quý tộc, cho thấy cái
bóng tối hoàng hôn của cả một thời kỳ lịch sử nước Nga.
Trong một số trường hợp, giới quý tộc Nga sẵn sàng bắt tay với đám
doanh nhân “đen”, như tên làm giả cổ phiếu Stebelkov, hoặc gã Lambert,
một kẻ dọa tố giác đểu giả. Cậu bé Arkady sẽ sống trong cái thế giới độc
ác, xảo quyệt và suy đồi ấy, sẽ phải vượt qua nhiều cám dỗ để giữ cho tâm
hồn trong trắng. Một cuộc đấu tranh đòi hỏi sức chịu đựng và lòng dũng
cảm. Arkady dần dần nhận thức được quy luật đó của cuộc sống.
