nọ lại tầm thường đến mức cho phép như vậy
. Ồ, thây kệ cái cô gái đẹp
đến mức đáng sợ (đúng là đẹp đáng sợ, có những cô như thế!) - cô tiểu thư
quý tộc này tình cờ gặp tôi trên tàu thủy hay ở đâu đó, cô nàng liếc tôi vênh
mặt lên khinh bỉ, rằng tại sao một gã tầm thường (là tôi) tay cầm cuốn sách
hay tờ báo, lại cả gan bước vào toa hạng nhất, ngồi bên cạnh cô nàng!
Nhưng khi cô nàng biết tôi là ai, cô nàng lập tức len lén tự xích lại gần tôi,
rụt rè, dịu dàng, âu yếm tìm ánh mắt tôi, cô nàng rạng rỡ cả lên khi thấy tôi
mỉm cười. Tôi cố ý thêm mấy cảnh tượng này vào để diễn tả rõ hơn tư
tưởng của mình; song mấy cảnh tượng này mờ nhạt và tầm thường. Thực tế
sẽ chứng minh tất cả.
Người ta sẽ bảo, tội gì sống như thế, tại sao không ở khách sạn hay
nhà nghỉ, không tập hợp thân hữu, không phát huy ảnh hưởng, không lấy
vợ? Làm như thế thì Rothchild sẽ ra sao? Sẽ chẳng khác gì mọi người. Toàn
bộ cái hay của “ý tưởng”, toàn bộ sức mạnh tinh thần của nó đâu còn nữa!
Từ thuở bé tôi đã thuộc lòng đoạn độc thoại của nhân vật “Kỵ sĩ keo kiệt”
của Pushkin. Pushkin đã không viết gì cao hơn ý tưởng đó! Bây giờ tôi vẫn
nghĩ như thế.
“Nhưng lí tưởng của cậu quá thấp hèn. - người ta sẽ khinh bỉ nói - tiền
bạc, giàu có! Đâu phải là lợi ích xã hội hay chiến công nhân đạo?”
Nhưng chưa ai biết tôi sẽ sử dụng tài sản giàu có của tôi kia mà. Hàng
triệu rúp từ các bàn tay bẩn thỉu và gây hại, từ vô số dân Do Thái, nay dồn
về tay một tu sĩ khổ hạnh tỉnh táo và quả quyết quan sát thế giới, thì có gì là
thấp hèn và thiếu đạo đức kia chứ? Nhìn chung, mọi mơ ước về tương lai,
mọi dự đoán ấy bây giờ vẫn còn như một cuốn tiểu thuyết và tôi có lẽ đang
viết một cách vô ích; hãy cứ để nó ở lại trong óc; tôi cũng biết rằng có thể
sẽ không một ai đọc, nhưng nếu có ai đọc, thì liệu họ có tin tôi sẽ đứng
vững khi trở thành triệu phú như Rothchild hay chăng? Không phải tiền bạc
đè bẹp tôi, mà là hoàn toàn ngược lại. Trong các mơ ước của mình, tôi đã
nhiều lần nắm bắt cái thời điểm trong tương lai, khi ý thức của tôi quá thỏa
mãn, còn sự hùng mạnh có vẻ quá ít. Khi đó, không phải vì buồn chán vô
