ngày thứ ba thì tôi quên hẳn. Tuy thi thoảng về sau tôi có nhớ tới cô gái nọ,
song chỉ tình cờ và thoáng qua.
Mãi khi đến Peterburg, hai tuần sau tự dưng tôi nhớ lại toàn bộ cảnh
tượng ấy, tôi bỗng xấu hổ quá chừng, xấu hổ đến mức ứa cả nước mắt. Tôi
khổ sở suốt buổi tối, cả đêm, bây giờ vẫn còn thấy xấu hổ. Tôi thoạt đầu
không thể hiểu, tại sao dạo đó mình có thể sa đọa một cách nhục nhã đến
mức ấy, nhất là lại có thể quên đi mà không xấu hổ, không ân hận. Mãi bây
giờ tôi mới hiểu, đó là lỗi của “ý tưởng”. Tóm lại, tôi rút ra kết luận, do
trong óc luôn luôn mải mê, bận bịu với ý tưởng mạnh mẽ, tựa hồ rời khỏi
thế giới, lùi sâu vào sa mạc, nên mọi việc xảy ra chỉ thoáng qua, ngay các
ấn tượng cũng lầm lẫn. Ngoài ra, cái chính là bao giờ cũng viện cớ thoái
thác. Đã bao lần tôi hành hạ mẹ tôi, chẳng quan tâm gì đến em gái tôi, bằng
việc tự nhủ: “Ồ, mình còn lượng cho ý tưởng, mọi cái khác đều là chuyện
vặt”. Khi tôi bị hạ nhục, tôi phải ngậm đắng nuốt cay. Sau đó tôi cũng tự
nhủ ừ thì ta hèn đấy, nhưng ta có ý tưởng, các người chẳng biết được đâu, ý
tưởng an ủi khi ta bị hạ nhục không ra gì, song mọi hành động đê tiện của
tôi cũng náu mình dưới “ý tưởng”, nó làm cho mọi thứ trở nên dễ chịu,
song nó cũng che mờ tất cả.
Bây giờ đến giai thoại thứ hai.
Ngày mồng 1 tháng 4 năm ngoái là ngày lễ thánh của Maria Ivanovna.
Tối hôm ấy có mấy người khách được mời ăn. Bỗng bà Agrafena hớt hải
bước vào bảo rằng ở trước cửa có một đứa trẻ sơ sinh nằm trong lẵng bị ai
đó bỏ rơi, đang khóc oe oe, bà chưa biết làm thế nào. Mọi người ngạc
nhiên, cùng ùa ra, thấy có một bé gái chừng hai ba tuần tuổi, nằm trong
lẵng. Tôi mang cái lẵng vào trong bếp và thấy có mẩu giấy gấp, trong viết:
“Hỡi những người tốt bụng, xin hãy làm phúc cứu giúp bé Arina, mẹ con
tôi sẽ suốt đời ghi nhớ công đức. Xin chúc mừng nhân ngày thánh lễ.
Những người không quen biết”. Nilolai Semenovich, người mà tôi vẫn kính
trọng, đã làm cho tôi quá thất vọng: ông nghiêm nghị bảo đem ngay đứa bé
đến trại trẻ mồ côi. Tôi rất buồn. Ông sống tằn tiện, nhưng không có con,
