Arkady tuyên bố: Bây giờ tôi không còn những việc “của tôi”nữa.
Không gì cao cả hơn là trở thành người có ích.
Song con đường của Arkady không đơn giản. Luôn luôn rình rập cậu
là những cám dỗ của thế giới tư sản tựa hồ có thể dễ dàng thỏa mãn mọi
ham muốn thể xác và tâm hồn của con người. Cậu bị lôi cuốn bởi đám bạn
của công tước Sokolsky trẻ tuổi, khả năng sống muốn gì có nấy, được chơi
trò rulet ăn tiền, cho tới khi trò cờ bạc bịp của Aferdov và sự phản bội của
Sokolsky bóc trần toàn bộ sự đểu giả của gã. Thử thách cuối cùng là ý định
cùng bọn Lambert sử dụng “giấy tờ” chống lại Katerina Akhmakova.
Dostoevsky chuẩn bị rất lâu cho tình tiết này. Ông dành cho nó một ý nghĩa
lớn về cốt truyện và tư tưởng. Ở đây có sự đan xen quái quỉ những tình cảm
cao quý với sự thấp hèn của Arkady: tình yêu say đắm đối với Katerina, sự
ghen tuông, khao khát trả thù, ý muốn “cứu” Versilov, trả Versilov về cho
mẹ cậu. Kết thúc tình tiết ấy là thắng lợi tinh thần của Arkady sau cuộc đấu
tranh nội tâm căng thẳng. Arkady đã đủ sức thiến thắng cái ác trong con
người mình. Trong số tất cả các nhân vật của Dostoevsky, kể cả Alesha
Karamazov, chỉ một mình Arkady Dolgoruky ngăn chặn được tội ác. Tác
phẩm vạch ra ảnh hưởng tai hại của thế giới tội phạm đối với tâm hồn thanh
niên. Băng cướp kiểu như bọn Lambert là hiện tượng mới mẻ đối với nước
Nga. Arkady nhận xét rằng từ ngữ “dọa tố giác” mới xuất hiện trên báo chí.
Các luật gia đang cố xác định đặc điểm của loại tội phạm hình sự này. Dầu
vậy Dostoevsky đã vẽ rất giỏi thân dung bọn Lambert với những cái tên
lóng trứ danh như “Thằng rỗ”, “Cao Nghều”. Nếu bản thân Lambert là một
con quái vật vô phương cứu chữa về mặt đạo đức thì một số người đi theo
hắn căm ghét hắn, song lệ thuộc vào hắn. Gã “Cao Nghều” Andreev nướng
hết số của hồi môn của chị gái, hàng tháng liền không tắm giặt, cho rằng
chẳng có gì khác giữa một thằng đểu với một người tử tế, nhưng đêm đêm
y lại khóc như một cậu bé bơ vơ, cuối cùng “Cao Nghều” tự sát. Việc đụng
độ với thế giới đó càng củng cố ước muốn của Arkady sống trung thực và
làm những việc cao thượng. “Tôi đã từ chối liên minh với bọn khốn kiếp và
đã chiến thắng các dục vọng của mình”. Làm gì và sống như thế nào đây, -
