vấn của dì tôi không quan tâm, tôi chỉ muốn nói thêm không chút nịnh bợ,
rằng dì Prutkova là một người cao thượng và rất độc đáo.
Thì đấy, dì chẳng những không gạt bỏ ý định lấy vợ của Makar
Dogoruky cau có (người ta bảo hồi ấy ông hay cau có), mà ngược lại, còn
ra sức khích lệ nhằm mục đích gì đó. Sofia (cô gái gia nô mười tám tuổi,
tức là mẹ tôi) mồ côi cả cha lẫn mẹ từ mấy năm trước; người cha quá cố
của Sofia rất kính nể Makar Dolgoruky và mang ơn ông gì đó, cũng là một
gia nô, sáu năm trước khi hấp hối, thậm chí người ta kể rằng mười lăm phút
trước lúc tắt thở, nghĩa là có thể coi lời nói như lời mê sảng, đã gọi Makar
Dolgoruky đến và trước mặt đông đủ gia nhân cùng cha cố, đã chỉ con gái,
nói rõ như ra lệnh: “Hãy nuôi và lấy nó”.
Tất cả đều nghe thấy câu ấy. Về phần Makar Dolgoruky, sau này ông
lấy Sofia không rõ vì yêu thích hay chỉ để thực hiện ước muốn của người
quá cố. Chỉ thấy ông tỏ ra hoàn toàn dửng dưng. Hồi ấy ông đã biết “trổ
tài”. Ông nửa như một con mọt sách (tuy ông biết toàn bộ nghi lễ trong nhà
thờ, đặc biệt là cuộc đời của các vị thánh, chủ yếu qua lời kể của người
khác), nửa như một gia nô hay sinh sự, tính ông ngang ngạnh, đôi khi liều
lĩnh, ông nói năng dứt khoát và tóm lại, “sống có hiếu nghĩa”, nói theo cách
nói lạ lùng của ông, - ông là con người như vậy đó. Tất nhiên ông được tất
cả mọi người kính trọng, nhưng nghe đâu ông không được lòng mọi người.
Chuyện khác đi khi ông không còn là gia nô: khi ấy người ta nhắc đến ông
như một vị thánh, một người vô cùng từng trải. Cái đó thì tôi biết chắc.
Về phần tính nết mẹ tôi, thì trước mười tám tuổi, mẹ tôi ở với dì
Prutkova, mặc dù viên quản gia rất muốn gửi mẹ tôi lên học trên Mạc Tư
Khoa. Dì Prutkova dạy mẹ tôi khâu vá, cách đi đứng và cả dạy chữ nữa.
Viết thì mẹ tôi chữ xấu như gà bới. Trong con mắt mẹ tôi, việc hôn nhân
với Makar Dolgoruky đã được quyết định từ lâu; tất cả những gì xảy ra với
bà khi đó, bà đều coi là tốt nhất. Bà sắm vai cô dâu với thái độ bình thản
nhất có thể có trong những trường hợp tương tự, đến mức dì Prutkova bấy
giờ gọi mẹ tôi là con cá. Tất cả tính nết của mẹ tôi hồi ấy, tôi đều nghe kể
