của mình. Tôi viết là “đi sâu vào ý tưởng của mình”, bởi vì lối nói đó có thể
biểu thị gần như toàn bộ tư tưởng chủ yếu của tôi, - cái mà vì nó tôi sống
trên đời này. “Ý tưởng của mình” là gì, chuyện ấy tôi sẽ nói rất nhiều về
sau.
Trong cuộc sống nhiều năm mơ mộng của tôi ở Mạc Tư Khoa, ý tưởng
ấy đã hình thành nơi tôi từ năm học lớp sáu và có lẽ từ ngày ấy nó luôn
luôn vương vấn trong óc tôi. Nó choán hết cuộc đời tôi. Trước nó, tôi sống
trong mơ mộng, từ bé tôi sống trong vương quốc mơ mộng; nhưng với sự
xuất hiện cái ý tưởng chủ yếu và choán hết cuộc đời tôi ấy, các mơ ước của
tôi liên kết lại thành một công thức rõ ràng: các mơ ước ngốc nghếch đã
biến thành khôn ngoan. Trường trung học không cản trở mơ ước, cũng
không cản trở ý tưởng. Song tôi cần nói thêm rằng tôi đã tốt nghiệp năm
cuối cùng bậc trưng học không đạt lắm, trong khi từ lớp bảy trở về trước,
năm nào tôi cũng thuộc loại đứng đầu; mà đó là hậu quả của ý tưởng kia,
hậu quả của kết luận, có lẽ là sai trái, mà tôi rút ra qua ý tưởng kia. Vậy là
không phải trường trung học cản trở ý tưởng, mà là ý tưởng đã cản trở việc
học hành ở trường trung học và sau đó ở trường đại học. Tốt nghiệp trường
trung học, tôi lập tức nảy ra ý định tuyệt giao không chỉ với tất cả mọi
người, mà nếu cần thì với ngay cả thế giới, mặc dù bấy giờ tôi mới bước
sang tuổi hai mươi. Tôi viết thư lên Peterburg bảo người ta hãy để tôi yên,
đừng gửi tiền nuôi tôi nữa, và nếu có thể, thì hãy quên hẳn tôi đi (dĩ nhiên,
nếu còn có ai nhớ đến tôi), và cuối cùng rằng tôi sẽ “không đời nào” vào
trường đại học. Tôi phải chọn một trong hai: hoặc học tiếp đại học, hoặc lui
việc thực hiện ngay “ý tưởng” thêm bốn năm nữa; tôi kiên quyết thực hiện
ý tưởng, bởi vì tôi có niềm tin chính xác theo kiểu toán học. Ngài Versilov
cha tôi, người tôi chỉ gặp một lần trong đời, trong giây lát, hồi tôi lên mười
(và chỉ giây lát thôi cũng đã kịp chinh phục tôi), ngài Versilov ấy, đã tự tay
viết thư trả lời lá thư mà tôi gửi không phải cho ông; ngài gọi tôi đến
Peterburg, hứa dành cho tôi một chỗ ở riêng. Lời mời gọi của cái con người
khô khan và kiêu hãnh, vẫn coi thường tôi, cái người đã sinh ra tôi rồi vứt
bỏ tôi, cho đến giờ vẫn hoàn toàn không biết đến tôi, thậm chí cũng chưa
