Chương thứ hai
1.
Ngày mười chín tháng chín, tôi phải được nhận tiền lương tháng đầu
tiên tôi làm việc ở Peterburg, một việc làm cho “tư nhân”. Về chỗ làm ấy,
họ chẳng buồn hỏi ý kiến tôi, mà cứ “ấn” tôi vào đó, hình như ngay từ ngày
đầu tiên tôi đến đây. Đó là làm việc cho nhà vị công tước già Sokolsky.
Như thế thật là bất nhã lẽ ra tôi phải phản đối. Nhưng phản đối ngay lúc ấy
có nghĩa là tôi lập tức tuyệt giao với họ. Tuyệt giao thì tôi chẳng sợ nhưng
sẽ cản trở mục đích chính của tôi, bởi vậy tôi lẳng lặng tạm nhận việc, thể
hiện lòng tự trọng bằng thái độ im lặng. Tôi cần giải thích ngay, rằng ông
già công tước Sokolsky, vị quan văn tam phẩm giàu có này không có họ
hàng thân thích gì với gia đình công tước Sokolsky ở Mạc Tư Khoa (mấy
thế hệ liền lâm vào cảnh nghèo khó) mà Versilov đang kiện tụng. Các vị ấy
chỉ mang họ giống nhau, song ông già công tước Sokolsky lại rất quan tâm
và yêu quý một viên sĩ quan trẻ là đại biểu chủ chốt của gia đình kia. Cách
đây chưa lâu, Versilov từng có ảnh hưởng lớn đến ông già công tước
Sokolsky và là bạn, một người bạn lạ lùng, của ông già; bởi vì tôi nhận thấy
ông già rất sợ Versilov, không chỉ khi tôi đến đó, mà hình như suốt từ khi
họ quen biết nhau. Họ không gặp nhau đã lâu; hành động hèn hạ mà người
ta gán buộc cho Versilov liên quan đến chính gia đình công tước; nhưng dì
Prutkova xuất hiện, và thông qua vai trò trung gian của dì, tôi được đưa đến
làm việc ở chỗ ông già. Tôi thấy ông già tìm mọi cách lấy lòng Versilov,
trong khi Versilov thì kênh kiệu. Ông già công tước có một cô con gái là vợ
góa một viên tướng, khi ông già nhận tôi vào làm việc thì cô ta vắng mặt,
nếu ở nhà, chắc cô ta sẽ phản đối. Chuyện ấy nói sau, tôi có nhận xét rằng
cái quan hệ lạ lùng đối với Versilov khiến tôi ngạc nhiên ấy có lợi cho
Versilov. Tôi nghĩ, nếu ông chủ của gia đình bị hại vẫn tiếp tục kính nể
Versilov, thì lời đồn đại về hành động hèn hạ của Versilov chắc gì đã đúng.
