Bây giờ thì tôi hiểu, người ta bố trí tôi đến làm việc ở nhà vị công tước
già chỉ là để “an ủi” cho ông già đỡ buồn mà thôi. Tất nhiên tôi khó chịu và
lập tức có biện pháp đối phó; nhưng ông già lập dị ấy gây cho tôi ấn tượng
bất ngờ gần như sự thương hại, và đến cuối tháng thì lạ thay, tôi gắn bó với
ông và từ bỏ ý định hành xử thô lỗ. Ông già hóa ra chưa đến sáu mươi tuổi.
Có cả một câu chuyện dài. Một năm rưỡi trước đây, đột nhiên ông nổi cơn
điên; ông đi đâu đó và dọc đường ông lên cơn điên, vụ rắc rối ấy thành đầu
đề bàn tán ở Peterburg. Như mọi trường hợp khác tương tự, ông lập tức
được đưa ra nước ngoài, nhưng năm tháng sau ông đột ngột trở về và hoàn
toàn khỏe mạnh bình thường dù ông xin nghỉ việc về hưu. Versilov nói một
cách nghiêm túc (và hăng hái) rằng ông già không hề có chuyện nổi điên,
chỉ là một cơn xúc động mạnh mà thôi. Tôi lập tức nhận ra ngay thái độ
hăng hái này của Versilov. Ông già này chỉ đôi lúc lẩn thẩn và nông nổi trái
với lứa tuổi mà thôi. Người ta kể công việc của ông trước đây là làm cố vấn
văn hóa và ông từng thành công trong việc giải quyết công việc được giao
phó. Tôi ở bên ông một tháng, tôi không thể nghĩ ông có khả năng đặc biệt
để làm cố vấn. Người ta bảo sau cái lần nổi điên, tự dưng ông muốn lấy vợ
thật nhanh (tôi không thấy điều đó), và hình như ông đã mấy lần định thực
hiện ý định ấy trong thời gian qua. Chuyện đó có lẽ ai cũng biết và để ý.
Nhưng ý định đó trái với quyền lợi của một số người xung quanh ông già,
nên ông già bị canh gác từ mọi phía. Gia đình ông hầu như chẳng còn ai,
ông góa vợ đã hai chục năm và chỉ có một cô con gái (là vợ góa của một
viên tướng) mà hiện nay ngày ngày người ta chờ cô ta từ Mạc Tư Khoa trở
về, cô đặc biệt trẻ, và tính nết cô ta thì ông già rất ngại. Nhưng ông già có
vô số bà con họ hàng, chủ yếu ở bên ngoại - của bà vợ quá cố, người nào
cũng nghèo rớt mồng tơi. Ngoài ra, ông có cả đám con nuôi do ông cưu
mang, và đứa nào cũng trông chờ được thừa hưởng chút gì đó từ gia tài của
ông, vì vậy chúng nhiệt tình giúp cô con gái ông canh giữ, theo dõi ông già.
Ngoài ra, ông còn có một cái lạ, từ hồi rất trẻ, ấy là chuyên lo chuyện gả
chồng cho các cô gái nghèo.
