người. Bởi vậy, nếu muốn xem xét và nhận biết tâm hồn một người, thì hãy
chú ý quan sát không phải lúc người đó im lặng, hoặc nói năng, hoặc than
khóc, thậm chí không phải lúc xúc động với các ý tưởng cao cả như thế
nào, mà là lúc người đó cười. Một người cười thoải mái - đó là một người
tốt. Hãy ghi nhận mọi sắc thái, chẳng hạn, tiếng cười của một người nhất
định không được ngớ ngẩn, dù người ấy đang vui vẻ và chất phác đến mấy.
Cười ngớ ngẩn, dù chỉ một chút, cũng chứng tỏ trí thông minh của người
đó rõ ràng bị hạn chế, dù họ có đưa ra hàng loạt ý tưởng. Nếu tiếng cười
không ngớ ngẩn, nhưng bản thân người ấy khi cười chẳng hiểu sao tự nhiên
trở nên tức cười đối với bạn, dù chỉ đôi chút, thì bạn nên nhớ người ấy
không có giá trị thật sự. Hoặc cuối cùng, nếu tiếng cười tuy cởi mở, nhưng
bạn ấy có vẻ hơi đểu giả, thì nên nhớ đó là một kẻ tầm thường, và tất cả
những gì bạn thấy trước đó ở con người ấy là cao quý, cao thượng, thì đều
hoặc là cố ý giả dối, hoặc là vô tình vay mượn, người ấy nhất định rồi sẽ trở
nên tồi tệ, họ sẽ vứt bỏ mọi ý tưởng cao quý một cách không thương tiếc,
coi đó như các đam mê lầm lạc của tuổi trẻ.
Bài diễn thuyết dài về tiếng cười được tôi cố ý đưa vào đây, giữa câu
chuyện, bởi vì tôi coi đó là một trong những kết luận quan trọng của đời
tôi. Đặc biệt tôi dành nó cho những cô gái - vị hôn thê sắp lấy người mình
chọn, song còn đang xem xét, ngờ vực và chưa đi đến quyết định dứt khoát.
Xin chớ chê cười một gã thiếu niên đáng thương khi hắn dính mũi vào
chuyện hôn nhân và lên mặt dạy đời, trong khi hắn chẳng hiểu gì về hôn
nhân. Nhưng tôi hiểu rằng tiếng cười là thử thách chính xác nhất đối với
tâm hồn. Hãy quan sát trẻ em mà coi; có những bé biết cười hết sức tự
nhiên thoải mái, do đó chúng rất dễ thương. Một đứa bé khóc đối với tôi là
đáng ghét, còn đứa bé cười vui - đó là tia sáng thiên đường, là sự gợi mở
tương lai, khi con người trở nên trong sáng và ngây thơ như con trẻ. Vậy là
có một cái gì đó rất trẻ con, và đặc biệt lôi cuốn thoáng hiện trong tiếng
cười của ông già kia. Tôi liền bước lại gần ông.
3.
