lời lẽ xa xôi, nhưng tôi đoán được. Tất nhiên tôi không nghe trộm: đơn giản
là không thể không nghe, khi tôi thấy đột nhiên trước tin người phụ nữ ấy
tới mẹ tôi lại lo lắng xúc động như thế. Versilov lúc ấy không có mặt ở nhà.
Tôi không muốn báo cho ông già công tước biết, vì suốt thời gian qua
tôi nhận thấy ông sợ chị ta về đây. Ba hôm trước, ông thậm chí buột miệng,
tuy rụt rè và xa xôi, nói rằng ông sợ con gái về đây sẽ trách cứ ông chuyện
thuê tôi làm việc. Song tôi cần nói thêm, rằng trong quan hệ gia đình, ông
vẫn giữ vai trò độc lập và chủ chốt, nhất là trong việc chi tiêu. Thoạt tiên
tôi kết luận rằng ông đúng là đàn bà; nhưng sau đó tôi phải thay đổi kết
luận, rằng dù rằng ông là đàn bà chăng nữa, vẫn đôi lúc tỏ ra ngang ngạnh,
nếu không muốn nói là thật sự dũng cảm. Có những giây phút mà với tính
cách rõ ràng hèn nhát ấy, ông gần như không thể làm gì được. Về sau ngài
Versilov giải trình cho tôi biết điều đó chi tiết hơn. Bây giờ tôi chỉ xin nói
rằng tôi và ông già hầu như chưa bao giờ nhắc đến con gái ông, nghĩa là
tránh nhắc đến chị ta, đặc biệt là tôi; còn về phần ông già, thì ông tránh
nhắc đến Versilov; nên tôi đoán chắc rằng ông sẽ không bao giờ trả lời
những câu hỏi nhạy cảm mà tôi muốn biết.
Nếu người ta muốn biết cả tháng qua chúng tôi nói những chuyện gì
thì tôi xin đáp rằng thật ra chúng tôi nói đủ thứ chuyện trên đời, song toàn
là những chuyện lạ lùng. Tôi rất thích thái độ cực kỳ mộc mạc của ông đối
với tôi. Đôi lần tôi tò mò ngắm kỹ con người đó và tự hỏi: “Trước kia ông
đến thanh tra những trường học nào nhỉ? Giá ông đến trường tôi và ngay từ
lớp bốn, thì con người đáng yêu này đã thành bạn thân của mình rồi”. Tôi
cũng mấy phen ngạc nhiên về vẻ mặt ông: nó có vẻ quá nghiêm nghị (và
khá đẹp), lạnh lùng, mái tóc bạc dày và xoăn, đôi mắt mở to; thân hình ông
gầy gò, cân đối, nhưng vẻ mặt ông có một biểu hiện khó ưa, ấy là đột nhiên
biến đổi từ sự nghiêm nghị lạ lùng sang sự vui nhộn quá mức, khiến ai mới
gặp lần đầu cũng đều bị bất ngờ. Tôi kể điều đó với ngài Versilov, ngài tò
mò nghe tôi và hình như không ngờ tôi có thể đưa ra các nhận xét loại đó,
rồi ngài bảo rằng hiện tượng ấy chỉ mới xuất hiện gần đây sau khi vị công
tước bị bệnh.
